Kan cannabis worden gebruikt voor de behandeling van autismesymptomen?

An iPad showing a jigsaw inside a person's head and an autism awareness symbol

Er zijn steeds meer mensen met autisme, een neurologische ontwikkelingsstoornis die leidt tot problemen op het gebied van sociale interactie en communicatie. Volgens vele anekdotische verslagen, kan cannabis kan een interessante behandeling zijn. Dit lijkt te worden bevestigd door een Israëlisch onderzoek uit 2019, maar er zijn nog veel onduidelijkheden.

Autisme of een autismespectrumstoornis (ASS) is een complexe ontwikkelingsstoornis in de hersenen. De ziekte kan verschillende vormen aannemen en deze kan ertoe leiden dat de persoon in kwestie moeilijkheden ondervindt met bijvoorbeeld

  • de interactie met anderen (sociale interactie);
  • verbale en non-verbale interactie.

Andere kenmerkende aspecten van deze aandoening zijn herhalende en stereotypische gedragspatronen, interesses en activiteiten. Een van de vormen van autisme is het syndroom van Asperger, waarbij de cognitieve ontwikkeling en taal niet negatief worden beïnvloed.

Autisme is veel gewoner dan mensen vaak denken. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie WHO leidt 1 op de 160 kinderen aan ASS, en andere bronnen noemen zelfs nog hogere cijfers. Het staat echter buiten kijf dat het aantal diagnoses van autisme wereldwijd sterk stijgt.

Verschillende kleurpotloden en brieven gerangschikt in een cirkel rond het woord "autisme"

Er wordt vaak gedacht dat de ontwikkeling van autisme te wijten is aan een combinatie van genetische en omgevingsfactoren, maar een echt compleet beeld is er nog niet.

Cannabis voor de behandeling van autisme?

ASS is ongeneeslijk, maar er zijn een aantal cognitieve, psychologische en pedagogische behandelmethoden die het leven van mensen met autisme kunnen verbeteren.

Patiënten die worden behandeld met cannabis worden steeds vaker pleitbezorgers van het gebruik daarvan. Een paar jaar geleden vertelde de bekende schrijfster Marie Myung-Ok Lee publiekelijk over cannabis als medicinale optie voor de behandeling van haar autistische zoon:

‘Marihuana is geen wondermiddeltje tegen autisme, maar mijn zoon kan weer gewoon zijn leven leiden en naar school gaan omdat het zo goed werkt tegen pijn en ontstekingen. Bovendien beschermt het hem tegen de soms gevaarlijke bijwerkingen van farmaceutische geneesmiddelen. We hebben nu een goede soort (White Russian, die vaak wordt gebruikt tegen pijn bij terminale kankerpatiënten) en een goede dosering. En omdat J. nu geen pijn meer heeft, kan hij gewoon naar school in plaats van naar psychiatrisch kinderziekenhuis. Helaas worden veel medepatiëntjes daar opgenomen vanwege gewelddadig gedrag.’

In 2010 publiceerde Dr. Lester Grinspoon, emeritus wetenschappelijk hoofdmedewerker in de psychiatrie aan Harvard Medical School, een document over het gebruik van cannabis bij autisme.

Daarin gaat hij dieper in op de ervaringen van Marie Myung-Ok Lee, die haar zoon behandelt met medicinale cannabis. Hij roept andere wetenschappers op dergelijke ervaringen serieuzer te nemen en meer onderzoek te doen naar de medicinale eigenschappen van cannabis:

“Anekdotisch bewijs krijgt veel minder aandacht dan vroeger. Niettemin is het een bron van veel kennis van zowel synthetische medicijnen als plantderivaten. Er waren ook geen gecontroleerde experimenten nodig om de therapeutische kracht van chloraalhydraat, barbituraten, aspirine, curare, insuline of penicilline te bewijzen.”

Het verhaal van Marie Myung-Ok Lee staat niet op zichzelf; er zijn meldingen van veel meer kinderen waarbij de symptomen van autisme afnamen na het gebruik van medicinale cannabis. Naar verluidt sprak Kalel Santiago zijn eerste woorden pas nadat hij CBD had gebruikt. Het lijkt erop dat, net als bij epilepsie, de meeste ouders hun autistische kinderen CBD-olie geven, en blijkbaar met positieve resultaten. Als de activering van cannabinoïdereceptoren tijdens de groei een van de oorzaken is van autismestoornissen, moet worden onderzocht of het toedienen van antagonisten zoals CBD dit kan tegengaan.

In andere gevallen die in de media werden besproken, bleek de combinatie van THC en CBD effectiever te zijn. Kinderen met zowel epilepsie als een autismestoornis hadden het meeste baat bij een hoger THC-gehalte. Ook is er een casestudy waaruit blijkt dat bij een zes jaar oude autistische jongen de symptomen aanzienlijk verminderden na behandeling met dronabinol, het synthetische equivalent van THC.

Alan Flashman heeft in Israël al ruim 500 autistische kinderen behandeld met medicinale cannabis en zegt over de optimale verhouding tussen THC en CBD: ‘de resultaten zijn vrij eenduidig. Ongeveer 60% van de kinderen reageert goed op een olie met een CBD-THC-verhouding van 20:1. Daarnaast heeft nog eens 15-20% baat bij een hoger THC-gehalte, vaak meer THC dan CBD. En de laatste 20% blijft enigszins mysterieus. Het kan enorm helpen om een andere cannabissoort te gebruiken, maar soms moeten we gewoon erkennen dat de behandeling niet helpt.’

Het endocannabinoïdesysteem speelt een essentiële rol bij autismestoornissen

In de afgelopen jaren zijn er verschillende interessante onderzoeken naar autismestoornissen en het endocannabinoïdesysteem gepubliceerd. Het is inmiddels aangetoond dat de delen van de hersenen met de hoogste concentratie CB1-receptoren de gebieden zijn waarvan we aannemen dat ze disfunctioneel zijn in gevallen van autisme, met name het cerebellum, de hippocampus en de basale ganglia.

Twee blauwe röntgenfoto's met verschillende delen van de hersenen gemarkeerd

Tijdens de groei van een menselijke foetus spelen de CB1-receptoren en de bijbehorende endocannabinoïden een belangrijke rol bij de differentiatie tussen de zenuwcellen en de axonale migratie; beide processen zijn essentieel voor een normale neurologische ontwikkeling. Uit andere onderzoeken blijkt dat de CB1-receptoren wel eens verantwoordelijk zouden kunnen zijn voor de positiebepaling van de synapsen. Daarom is een van de theorieën dat het activeren van CB1-receptoren bij kinderen kan leiden tot autismestoornissen, omdat ze de normale ontwikkeling van de hersenen verstoren.

Hersenreceptoren

De rol van de CB2-receptoren bij autismestoornissen

Ook CB2-receptoren kunnen een rol spelen bij autismestoornissen. Het is bewezen dat CB2-agonisten de frequentie verminderen waarmee bepaalde essentiële immuuncellen genaamd monocyten doordringen in het endothelium. Dit is een dun laagje cellen dat het bloedvatenstelsel scheidt van de weefsels en organen. Monocyten worden beschouwd als zeer belangrijk voor het immuunsysteem, en een verstoorde ontwikkeling en functie ervan is vaak geconstateerd in relatie met de ontwikkeling van autismestoornissen.

Een onderzoek uit 2013 heeft aangetoond dat bij kinderen met autisme de concentratie CB2-receptoren in de monocyten was verhoogd, terwijl de concentraties CB1-receptoren en de anandamide-remmende molecuul Fatty Acid Amide Hydrolase (FAAH) onveranderd waren.

CB2-receptor

De potentiële rol van het dopaminesysteem bij autismestoornissen

Er is een casestudy over een man van middelbare leeftijd die ooit was gediagnosticeerd met schizofrenie. Vanwege psychotische symptomen liet hij zich opnemen voor acute psychiatrische behandeling en kreeg de diagnose syndroom van Asperger. Schizofrenie en het syndroom van Asperger hebben veel gemeenschappelijke kenmerken en worden daarom vaak door elkaar gehaald.

Na een behandeling met de antipsychotica Aripiprazole werden de symptomen van het aspergersyndroom aanzienlijk minder. Aripiprazole is een gedeeltelijke agonist op de D2-dopaminereceptoren. Er bestaat overtuigend bewijs dat zowel schizofrenie als het syndroom van Asperger nauw verband houden met een verstoring in het dopaminesysteem.

Het lijkt er ook op dat anandamide in dit proces een rol speelt. Het is bekend dat anandamide een functie vervult voor het dopaminesysteem, hoewel het exacte mechanisme nog niet goed begrepen wordt. Deze onderzoeken laten echter zien dat een van de vele functies van anandamide in het centrale zenuwstelsel het regelen van psychomotorische en sociale activiteiten kan zijn. Dit zijn activiteiten die primair mogelijk worden gemaakt door de D2-dopaminereceptor.

Welke rol spelen de genen bij de ontwikkeling van autismestoornissen?

Vroeger werd aangenomen dat 90% van de gevallen van autisme kon worden toegeschreven aan genetische factoren. Omdat de schatting was gebaseerd op slecht gedocumenteerde onderzoeken bij tweelingen, vindt men deze tegenwoordig te hoog en wordt ervan uitgegaan dat autisme slechts 50% erfelijk is.

Eén vorm van autisme, het zogeheten fragiele X-syndroom, is de meest voorkomende monogenetische (oftewel veroorzaakt door een mutatie van een enkel gen of chromosoom) oorzaak van erfelijk autisme. Het wordt veroorzaakt door de uitschakeling van het FMR1-gen, dat verantwoordelijk is voor de productie van het proteïne FMR. Het is bekend dat het endocannabinoïdesysteem betrokken is bij het regelen van cognitieve functies zoals angstgevoelens, pijnperceptie en de gevoeligheid voor aanvallen, en bij de synaptische plasticiteit (de mogelijkheid van de synapsen om zichzelf te versterken of verzwakken, afhankelijk van hun activiteitsniveau). Bij het fragiele X-syndroom zijn al deze kenmerken verstoord.

In een onderzoek naar de rol van het endocannabinoïdesysteem bij speciaal gefokte mannelijke muizen zonder een FMR1-gen werd ontdekt dat wanneer de CB1-receptoren zijn geblokkeerd, de cognitieve schade, pijnperceptie en gevoeligheid voor aanvallen normaliseerde. Wanneer de CB2-receptoren werden geblokkeerd, normaliseerde de angstgevoelens.

Israëlisch onderzoek bevestigt dat cannabis autismesymptomen vermindert

Zoals hierboven besproken zijn veel patiënten positief over het gebruik van cannabis voor het behandelen van de symptomen van ASS. Het is echter belangrijk om te vermelden dat dit individuele bevindingen zijn, die niet zijn gebaseerd op gecontroleerde empirische tests. Daardoor kan niet worden vastgesteld of er nog andere factoren een rol spelen bij het geconstateerde effect.

Voor veel artsen zijn deze bevindingen dan ook niet voldoende om medicinale cannabis met THC voor te schrijven aan kinderen, onder andere ook vanwege de zorgen over de effecten van THC op de ontwikkeling van de hersenen. Daarnaast reageren verschillende vormen van autisme heel verschillend op het gebruik van THC. Er is dus meer onderzoek nodig om te bepalen wat deze reacties precies inhouden.

Een Israëlisch onderzoek uit 2019 biedt een sprankje hoop. Onderzoekers van de Ben-Gurion University of the Negev (BGU) en het Soroka University Medical Center bevestigen dat cannabis een goed verdraagbare, veilige en effectieve manier is voor de behandeling van ASS-symptomen. We kunnen alleen maar hopen dat dit de weg vrijmaakt voor meer toekomstig onderzoek. Er is nu vooral behoefte aan dubbelblinde placebogecontroleerde onderzoeken, aldus Dr. Victor Novack van het BGU-Soroka Clinical Cannabis Research Institute.

  • Disclaimer:
    Dit artikel kan niet ter vervanging worden gebruikt voor professioneel medisch advies, een diagnose of behandeling. Neem altijd contact op met uw arts of andere bevoegde deskundigen. Stel het vragen van medisch advies niet uit en negeer medisch advies niet naar aanleiding van wat u heeft gelezen op deze website.

Comments

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Auteur en reviewer

  • Profile-image

    Sensi Seeds

    De redactie van Sensi Seeds bestaat uit botanici, medische en juridische experts, plus gerenommeerde activisten zoals Dr. Lester Grinspoon, Micha Knodt, Robert Connell Clarke, Maurice Veldman, Sebastian Marincolo, James Burton en Seshata.
    Meer over deze auteur
  • Sanjai_Sinha

    Sanjai Sinha

    Dr. Sanjai Sinha is lid van de academische faculteit van Weill Cornell Medicine in New York. Hij besteedt zijn tijd aan het zien van patiënten, het onderwijzen van co-assistenten en medische studenten en het doen van onderzoek naar gezondheidszorg. Hij houdt van patiënteducatie en evidence-based geneeskunde. Zijn sterke interesse voor medisch onderzoek komt voort uit deze passies.
    Meer over deze reviewer
Scroll naar top