Cannabisgeslacht: waardoor wordt het bepaald?

Cannabis sativa L. is een tweehuizige plant. Dit betekent dat het mannelijke en vrouwelijke geslachtsorgaan niet in dezelfde plant voorkomen, hoewel hermafroditisme soms wel voorkomt. Het meest gewilde en psychoactieve bestanddeel van de plant wordt geproduceerd door de vrouwelijke bloemen. Het is dus voor elke commerciële of thuiskwekerij van groot belang om het verschil tussen mannelijke en vrouwelijke planten te kennen.

Mannelijke planten hebben ook een functie. Al worden hun toppen niet geoogst om te verkopen of te gebruiken, de mannelijke planten zijn onmisbaar voor veredeling. Daarom moeten kwekers en veredelaars op de hoogte zijn van de verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke planten en hoe ze dat verschil bepalen. Zo kunnen ze ook hermafroditisme voorkomen.

Welke factoren zijn van invloed op het geslacht van een cannabisplant?

Hoe en waarom het geslacht van cannabisplanten wordt bepaald is een terugkerend onderwerp van gesprek onder cannabiskwekers wereldwijd.

Bij mensen is het geslacht eenvoudig vast te stellen: de man bezit zowel X- als Y-chromosomen. Hij geeft wel of niet een Y-chromosoom door aan het embryo. Als het Y-chromosoom wel wordt doorgegeven, is de baby een jongen. Zonder Y-chromosoom wordt de baby een meisje. Maar uit recente onderzoeken blijkt dat de man onder stressvolle omstandigheden eerder spermatozoa met X-chromosomen produceert.

Bij menselijke embryo’s wordt het mannelijke geslacht aangeduid door een enkele X-chromosoom en een enkele Y-chromosoom (XY). Een vrouw wordt aangeduid door twee X-chromosomen (XX). Uit de samensmelting van de genetica van een eicel en een spermacel ontstaat een diploïde cel, die uit twee chromosomen bestaat.

Bij cannabis ligt het wat ingewikkelder. Cannabis heeft diploïde cellen, maar er zijn onderzoekers die tetraploïde cannabisplanten produceren om de medicinale eigenschappen te verbeteren. Tetraploïde cellen bestaan uit vier chromosomen die X of Y zijn (XXXX, XXXY, XXYY, XYYY of YYYY). Het is overigens wel onwaarschijnlijk dat tetraploïde cellen van nature voorkomen in cannabis.

Bij zoogdieren wordt het geslacht over het algemeen bepaald bij de geboorte. Ontwikkelingsomstandigheden hebben dus geen invloed op het fysieke geslacht. Zo kan een vrouwelijk voortplantingsorgaan in stressvolle omstandigheden niet in een mannelijk orgaan veranderen. Maar bij cannabis gebeurt dit wel. De genetica van een zaadje is daarom niet de enige factor die het geslacht van een marihuanaplant bepaalt.

Dit is de reden waarom sommige cannabistelers veel waarde hechten aan de teeltomstandigheden. Onder extreme of slechte teeltomstandigheden krijgen mannelijke planten de overhand. Dit is niet zo gek, aangezien voortplanting het hoofddoel van de cannabisplant is.

Dat onder zwaardere omstandigheden een mannelijke plant groeit, is eigenlijk een afweermechanisme. Een mannelijke plant kan namelijk honderden vrouwelijke planten bestuiven. De invloed van teeltomstandigheden op zowel de mannelijke als vrouwelijke plant bespreken we verderop in dit artikel.

Bij het kweken van cannabis zijn dus zowel de eigenschappen (genetica) als de verzorging (teeltomstandigheden) van invloed op het geslacht van de cannabisplant. Maar hoe werkt dit precies?

Gerelateerd artikel

Cultureel,

Het verhaal van Hempstory: het Amsterdamse aan hennep gewijde café

Sensi Seeds
28 okt 2021

1. Eigenschappen: de rol van zaadgenetica

Hoewel teeltomstandigheden een essentiële rol spelen bij het bepalen van het geslacht van cannabisplanten, bevatten de zaden ook veel genetische informatie. Bij optimale teeltomstandigheden bepaalt de genetica in de zaden het geslacht van de plant.

Plantkundigen en onderzoekers deden in 2004 een onderzoek waarin ze fragmenten van opeenvolgende genen ontdekten die het geslacht bepalen bij mannelijke en vrouwelijke planten. Ook vonden ze bepaalde genfragmenten die mogelijk een rol spelen bij het ontstaan van hermafrodiete planten. De resultaten van dit onderzoek laten in ieder geval zien dat de genetica van een plant een rol speelt bij het bepalen van het geslacht. Het geslacht wordt vastgelegd zodra de bladeren aan de vierde node beginnen te groeien.

Dit is anders dan een kweker die het geslacht van een plant bepaalt. Telers hebben geen genetisch materiaal nodig waaruit ze kunnen opmaken of een plant mannelijk of vrouwelijk is. Bepaalde kenmerken van een jonge plant kunnen een kweker helpen om het geslacht van een plant te bepalen.

2. Verzorging: teeltomstandigheden en feminiseren

Het feminiseren van cannabiszaden is een goed voorbeeld van hoe kweekomstandigheden ook duidelijk van invloed zijn op het uiteindelijke geslacht van een plant. Feminiseren is het veranderen van een vrouwelijke plant in een hermafrodiet door stressfactoren te veroorzaken. Bepaalde vrouwelijke bloemen maken dan pollen aan, die weer gebruikt worden om dezelfde plant te bestuiven. Hieruit komt een gefeminiseerd zaadje.

Gerelateerd artikel

Teelt,

Trichomen op wiet: wat is het en hoe ziet het eruit?

Sensi Seeds
22 aug 2023

Welke externe factoren kunnen het geslacht van de cannabisplant beïnvloeden?

• Stress

Planten die na ongeveer drie weken in de vegetatieve fase aan stress worden blootgesteld hebben een grotere kans om mannelijk te worden. Als er later in de vegetatieve fase of tijdens de bloei stressfactoren zijn, kan een plant hermafrodiet worden.

• Hoge luchtvochtigheid

Als de luchtvochtigheid hoger is dan het optimale niveau voor cannabis, is de kans groter dat er mannelijke planten ontstaan. Bij een relatieve lage luchtvochtigheid is de kans op vrouwelijke planten groter.

• Bodemvochtigheid

De vochtigheid van de bodem is interessant genoeg een andere omgevingsfactor die invloed heeft op het geslacht van een cannabisplant. Als de grond te droog is, zal de plant eerder mannelijk worden.

• Temperatuur

Hoe warmer de omgeving, hoe groter de kans op een mannelijke plant. Deze stressfactor kan echter ook te maken hebben met de licht-donkercyclus. Warmere klimaten hebben gemiddeld langere dagen en kortere nachten. De invloed van temperatuur is onlosmakelijk verbonden met de licht-donkercyclus.

• Lichtspectrum

Bij binnenkweekprogramma’s kan de kweker de kleur van het lichtspectrum kiezen. Hoe blauwer het licht, hoe groter de kans op de ontwikkeling van vrouwelijke planten.

• Licht-donkercyclus

Ten slotte is de licht-donkercyclus een belangrijke omgevingsfactor die van invloed is op het geslacht. Minder lichturen per dag heeft meestal meer vrouwelijke planten tot gevolg. Een langere blootstelling aan licht resulteert doorgaans in meer mannelijke planten.

Uiteindelijk kan elke kweker ervoor zorgen dat een vrouwelijke plant een hermafrodiet wordt door de omgeving aan te passen. Veranderingen in de licht-donkercyclus, de temperatuur verhogen, te laat oogsten, of te veel bemesten: dit kan er allemaal voor zorgen dat een vrouwelijke plant een hermafrodiet wordt. Maar hermafroditisme kan ook voorkomen als gevolg van genetica, want sommige soorten zijn meer vatbaar voor hermafroditisme dan andere.

Als planten onder de voor hun genetica juiste, optimale omstandigheden gekweekt worden, is er meestal maar een kleine kans op hermafroditisme, tenzij het zaadje er genetische aanleg voor heeft. Daarom moeten kwekers hun kweekomstandigheden goed in de gaten houden om hermafroditisme te voorkomen.

Kortom, zoals bijna altijd gaat het niet alleen om ofwel de eigenschappen ofwel de verzorging. Een combinatie van zowel genetica als omgeving spelen een rol bij het bepalen van het geslacht van een cannabisplant.