Een onlangs gepubliceerd onderzoek van het Londense King’s College veroorzaakte veel ophef in de media door veelvuldig gebruik van krachtige cannabis te koppelen aan structurele veranderingen in de hersenen, en dan met name aan de afname van de hoeveelheid witte stof in de hersenen en de kwaliteit ervan.
Zoals zo vaak gebeurt bij dergelijke onderzoeken, namen bepaalde media direct aan dat cannabis de oorzaak zou zijn van deze veranderingen in de hersenen, en dat er direct wetgeving nodig is om dit tegen te gaan. Maar is dit echt het geval?
Wanneer we ook dit onderzoek eens nader bestuderen, zien we dat er veel meer aan de hand is dan de simplistische weergave die de media ervan maken.
Want waar ging dit onderzoek nou precies over?
Laten we voordat we ingaan op de verschillende fouten in het onderzoek eens kijken naar wat er exact wordt gezegd. Het onderzoek omvatte 99 personen waarvan er 56 meldden eerder een psychotische episode te hebben gehad, en beoordeelde hun hersenmassa met behulp van een specifiek type MRI-scan dat Diffusion Tensor Imaging (DTI) wordt genoemd. Deze geavanceerde techniek meet in 3D de diffusiesnelheid waarmee watermoleculen zich door lichaamsweefsels bewegen, en stelt onderzoekers in staat om specifieke weefsels en structuren zeer gedetailleerd te bestuderen.
De scans maten de witte stof die dicht opeengepakte bundels gemyeliniseerde axonen van zenuwcellen (neuronen) omvat en die verschillende gebieden met grijze stof met elkaar verbindt. De grijze stof bevat de neuronen zelf — je kunt dit zien als een systeem waarbij de neuronen informatie genereren en de axonen deze informatie overdragen naar andere zenuwcellen die erop reageren. Het onderzoek richtte zich vooral op de hersenbalk (corpus callosum) die de linker- en de rechterhersenhelft met elkaar verbindt en daarmee de grootste wittestofstructuur in de hersenen vormt.
Wat leverde het onderzoek op?
DTI-scanning stelt onderzoekers in staat om de gemiddelde diffusiviteit (MD) te meten. Deze meting is een manier om de snelheid te bepalen waarmee watermoleculen door weefsels diffunderen. Er wordt ook gemeten of de MD hoger of lager is dan normaal. Men denkt dat een eventuele verhoging te maken heeft met een lage dichtheid aan axonenbundels en met beschadiging van de isolerende myelinelaag rondom de axonen die zorgt dat signalen snel kunnen worden doorgegeven.
Na meting van de hersenbalk vonden onderzoekers dat de zwaarste gebruikers van cannabis de grootste toename in MD vertoonden in vergelijking met de controlegroep die geen cannabis gebruikte. Dit verband werd algemeen waargenomen bij zware gebruikers van cannabis, zelfs bij degenen die geen psychose hebben ervaren.
Eén van de hoofdonderzoekers, dr. Tiago Reis Marques ,zei, “Deze beschadiging van de witte stof was aanzienlijk groter bij zware gebruikers van krachtige cannabis dan bij incidentele gebruikers en bij gebruikers van minder krachtige cannabis, en was ook niet afhankelijk van de aanwezigheid van een psychotische stoornis”.
Een andere hoofdonderzoeker, Paola Dazzan. voegde hier nog aan toe, “Er is grote behoefte aan voorlichting van zorgprofessionals, het publiek en de beleidsmakers over de risico’s van cannabisgebruik”.
Gerelateerd artikel
Waar gaat dit onderzoek de mist in?
Wat klopt er niet aan het opgeroepen beeld? Ten eerste lijkt het erop dat zowel de media als de onderzoekers in de valkuil zijn getrapt van verwisseling van correlatie met causaal verband. Ja, er is een verband tussen de mate van cannabisgebruik en de geconstateerde structurele verschillen, maar het onderzoek bevat niets dat suggereert dat cannabis de veroorzaker is van deze veranderingen.
Het kan zijn dat bestaande structurele afwijkingen in bepaalde individuen hen aanzetten tot zwaar cannabisgebruik, in plaats van dat zwaar cannabisgebruik de veranderingen zelf veroorzaakt.
Verder werd de kracht van de cannabis door de onderzochte personen zelf gecategoriseerd als lichte kwaliteit (hasj-achtig) of zware kwaliteit (skunk-achtig); en zonder verdere bepaling van het cannabinoïdegehalte levert dit ons inziens geen objectieve en bruikbare meetwaarde op. Het onderzoek mat ook niet hoeveel cannabis elke persoon consumeerde, hoe lang al, en of er tegelijk ook andere stoffen werden gebruikt.
Daarnaast is de omvang van de groep onderzochte personen klein te noemen en is het moeilijk om hieruit betekenisvolle resultaten te extrapoleren. De groep onderzochte personen is echter ook weer niet uitzonderlijk klein voor een preklinisch onderzoek als dit. Wat zeker wel waar is, is dat de stevige conclusies in de media gebaseerd zijn op veel minder stevige onderzoeksgegevens (en misleidende uitlatingen van onderzoekers die beter zouden moeten weten) die op zichzelf alleen al de behoefte aan aanvullend onderzoek onderstrepen.
Welk onderzoek is nodig om te bewijzen dat er een oorzakelijk verband is?
Het betreffende onderzoek is een transversaal onderzoek dat op één bepaald tijdstip kijkt naar verschillende groepen en vervolgens bepaalde variabelen vergelijkt om mogelijke verbanden te vinden. Vanwege deze opzet kan transversaal onderzoek per se nooit oorzaak en gevolg bepalen omdat ze niet naar ontwikkelingen in de loop der tijd kijken. In dit geval kunnen de onderzoekers nooit zeggen of de veranderingen al aanwezig waren, en mogen ze niet beweren dat ze het resultaat zijn van cannabisgebruik, hoezeer ze dit ook willen impliceren.
Transversaal onderzoek is dus ook inherent beperkt wat betreft de beperkte set aan variabelen die wordt vergeleken en waaruit conclusies worden getrokken, zonder rekening te houden met andere factoren die ook invloed kunnen hebben. In dit geval kan de waargenomen schade ook zijn veroorzaakt door iets anders dan cannabisgebruik waar de onderzoekers eenvoudigweg geen rekening mee hebben gehouden, zoals het gebruik van alcohol of tabak.
Om te bewijzen dat cannabisgebruik structurele veranderingen in de hersenen van mensen teweegbrengt, zou het theoretisch nodig zijn om gerandomiseerd vergelijkend onderzoek te organiseren waarbij cannabis wordt toegediend aan proefpersonen die niet eerder cannabis hebben gebruikt om vervolgens de mate van verandering in kaart te brengen.
Dit is echter om ethische en juridische redenen niet mogelijk want als er inderdaad hersenbeschadiging zou optreden, zijn de voorheen gezonde proefpersonen uiteraard niet blij en zouden er ongetwijfeld rechtszaken om schadeclaims volgen! En in het Verenigd Koninkrijk waar dit onderzoek werd uitgevoerd, blijft cannabis uiteraard illegaal, met uitzondering van een klein aantal toepassingen, zodat dergelijk onderzoek per definitie nooit plaats kan vinden. Dierproeven zijn natuurlijk wel mogelijk, maar dat soort onderzoeken zegt maar weinig over de effecten in mensen.
Dat is de reden dat onderzoekers alleen mensen kunnen onderzoeken die vrijwillig cannabis willen consumeren en daarbij onderzocht willen worden. De beste manier om oorzaak en gevolg vast te stellen, is het houden van een longitudinaal cohortonderzoek waarbij dezelfde personen in de loop der tijd worden gevolgd en wijzigingen in hun gebruiksgewoonten worden bijgehouden (naast andere lifestylefactoren) om deze te vergelijken met de waargenomen fysieke veranderingen.
Er is een handjevol longitudinale onderzoeken verricht naar de effecten van cannabis op de geestelijke gezondheid, maar niet op het effect van cannabis op witte stof (behalve één onderzoek naar tieners die zowel cannabis als alcohol gebruikten, waarbij alcohol werd gezien als veroorzaker van wittestofbeschadigingen).
Terugkrabbelende media…
Het is interessant om te zien dat het persbericht op de website van King’s College origineel als titel had “Onderzoek toont wittestofbeschadiging aan door “skunk-achtige” cannabis”; maar nu is gewijzigd in “Onderzoek toont aan dat wittestofbeschadiging kan worden veroorzaakt door “skunk-achtige” cannabis” (nadruk door ons toegevoegd).
Zoals met dergelijk onderzoek vaker het geval is, hebben de meer gematigde media (The Guardian, The Independent) het voorbehoud strikt overgenomen, terwijl de meer populistische “kranten” (The Telegraph) elke nuancering uiteraard weglaten.
Zoals verwacht ging de rechtse riooljournalistiek er vol in, waarbij The Sun kopte dat “Wetenschappers waarschuwen dat het gebruik van ‘skunk’ hersenbeschadiging veroorzaakt” en The Mail trompetterde over “Bewijs dat sterke cannabis HERSENBESCHADIGING veroorzaakt”; deze verdraaiing van de feiten was zelfs genoeg om de Britse National Health Service een artikel te laten publiceren dat deze sensationele berichtgeving onderuithaalt.
Maar ondanks de fouten die in het onderzoek zelf en door de media zijn gemaakt, blijft wel degelijk de mogelijkheid open dat cannabis de oorzaak is van de veranderingen en daarom mogen de conclusies niet zomaar worden genegeerd. Anders maken we dezelfde fout als mensen die denken dat het definitieve bewijs al is geleverd, terwijl in feite het onderzoek nog moet beginnen.
Gerelateerd artikel
- Disclaimer:Dit artikel kan niet ter vervanging worden gebruikt voor professioneel medisch advies, een diagnose of behandeling. Neem altijd contact op met uw arts of andere bevoegde deskundigen. Stel het vragen van medisch advies niet uit en negeer medisch advies niet naar aanleiding van wat u heeft gelezen op deze website.
