Tetanus is een infectieziekte, veroorzaakt door de bacterie C. tetani, die meestal optreedt na besmetting van een open wond. Door betere gezondheidszorg en vaccinatie nemen de tetanusgevallen wereldwijd weliswaar af, maar in veel ontwikkelingslanden blijft het een ernstig probleem. Cannabis lijkt een historische stap voor de behandeling van tetanus.
Tetanus wordt vaak geassocieerd met roestige spijkers of messen, omdat de bacteriën op de oneffen vlakken van het geoxideerde metaal meer ruimte hebben om zich te vermenigvuldigen en de wond wordt veroorzaakt door de scherpe punt of rand. Tetanus wordt vooral geassocieerd met hete, vochtige klimaten en gebieden met een bodem die rijk is aan meststof. De voortplantingssporen worden verspreid via de uitwerpselen van het vee.
Vandaag de dag beschikt een groot deel van de ontwikkelde wereld over effectieve vaccinatieprogramma’s. De enige gevallen die zich in deze landen voordoen, betreffen doorgaans personen de herhalingsvaccins niet hebben bijgehouden (die om de tien jaar moeten worden toegediend). Ook heroïnegebruikers die deze drug injecteren, blijken een verhoogd risico te lopen.
In 2010 werden 61.000 sterfgevallen geregistreerd ten gevolge van tetanus – minder dan 25% van de cijfers van 1990, toen dit er 272.000 waren. En volgens de Wereldgezondheidsorganisatie, stierven er in 2017 30.848 pasgeboren kinderen aan neonatale tetanus. Dat is een afname van 96% ten opzichte van de ongeveer 787.000 pasgeborenen die in 1988 binnen een maand na de geboorte stierven aan tetanus.
Een groot deel van de afname van het aantal dodelijke slachtoffers wereldwijd is te danken aan de enorme verbeteringen die de afgelopen jaren zijn doorgevoerd om maternale en neonatale tetanus (MNT) in de ontwikkelingslanden uit te roeien. Neonatale tetanus ontstaat bij zuigelingen, meestal op de plaats van de navelstreng, die geen ‘passieve’ immuniteit hebben gekregen omdat hun moeder niet geïmmuniseerd was. Wereldwijd is dit de oorzaak van ongeveer 8% van alle neonatale sterfgevallen.
Maternale tetanus betekent tetanus tijdens de zwangerschap en ontstaat meestal als gevolg van onveilig medisch handelen of onveilige voorzieningen. De afgelopen jaren zijn miljoenen vrouwen in de vruchtbare leeftijd in gebieden met een hoog risico geïmmuniseerd tegen tetanus, met dramatische resultaten.
Wat zijn de symptomen van tetanus?
Tetanus staat er vooral om bekend dat het spierstijfheid en spierspasmen kan veroorzaken, die meestal beginnen in de kaak (vandaar de veelgebruikte term ‘kaakkramp’) en zich vervolgens door het hele lichaam verspreiden. In het begin zijn deze spasmen licht (normaal gesproken beginnen ze 3-21 dagen na de eerste blootstelling aan de bacterie), maar op een gegeven moment veroorzaken ze verschillende problemen.
Als de rugspieren worden aangetast, kan tetanus een kromming van de rug veroorzaken. Als het strottenhoofd en het middenrif worden aangetast, kunnen er vaak ademhalingsproblemen ontstaan. Ook kan er sprake zijn van overmatige speekselvorming en transpiratie, hoge bloeddruk, koorts, verhoogde hartslag, moeite met slikken, ongecontroleerd urineren en een ongecontroleerde ontlasting. De ernst van de spasmen kan ook leiden tot spierscheuren en zelfs botbreuken.
Overlijdensrisico van tetanus
Als tetanus onbehandeld blijft, leidt het vaak tot de dood. Ademhalingsproblemen kunnen zo ernstig worden dat verstikking optreedt, of de hartslag en aritmie kunnen oplopen en leiden tot een hartstilstand. De hoofdoorzaak van overlijden bij tetanus is ademhalingsinsufficiëntie.
Ook kan een hartstilstand optreden, door zuurstofgebrek of door een combinatie van effecten op het autonome zenuwstelsel (het systeem dat de hartslag, de ademhaling en de meeste onvrijwillige functies controleert), waardoor de bloedsomloop geheel tot stilstand komt.
Tetanus heeft in meer dan 50% van de gevallen in ontwikkelingslanden een dodelijke afloop. Neonatale tetanus is nog vernietigender, met een geschat sterftepercentage van 70%. In de ontwikkelde wereld is het aantal dodelijke slachtoffers gedaald tot ongeveer 10%-20%. Ernstige gevallen vereisen vaak intensieve zorgmaatregelen die niet altijd beschikbaar zijn, behalve in de ontwikkelde landen.
Gerelateerd artikel
Hoe ontstaan de effecten van tetanus?
De tetanusbacterie, C. tetani, produceert in het lichaam een uiterst krachtig neurotoxine, tetanospasmine genaamd. Naar schatting zou slechts 240 g tetanospasmine voldoende zijn om de hele wereldbevolking uit te roeien. Deze gifstof tast de skeletspier aan door zich te hechten aan de uiteinden van de perifere zenuwen, en gaat dan verder via de synaptische knooppunten tot aan het centrale zenuwstelsel.
Eenmaal in het CZS kan de gifstof de belangrijkste remmende neurotransmitters, blokkeren, die verantwoordelijk zijn voor het afremmen van zenuwimpulsen langs de motorneuronen (zenuwen die de beweging controleren). Zonder deze neurotransmitters worden de voortdurende impulsen die worden geproduceerd door prikkelende neurotransmitters niet gecontroleerd, en de spier die wordt aangestuurd door de overprikkelde motorische zenuw gaat over in een spasme.
O’Shaughnessy beschrijft de behandeling van tetanus met cannabis
Het is aantoonbaar dat de Ierse arts William B. O’Shaughnessy (1809-1889), die voor de Britse regering in India werkte, in 1843 verantwoordelijk was voor de introductie van cannabis in de reguliere, hedendaagse westerse geneeskunde. Hij publiceerde hierover een artikel in het Provincial Medical Journal (later het British Medical Journal).
In dit artikel beschrijft O’Shaughnessy de succesvolle behandeling van spierspasticiteit bij tetanuspatiënten met een extract van cannabis indica, wat in de jaren daarna leidde tot talloze gelijkaardige onderzoeken.
In zijn onderzoek kreeg een tetanuspatiënt die zonder enig effect met grote doses opium was behandeld, een in alcohol opgelost cannabisextract toegediend. Na ongeveer tien dagen verdwenen de tetanussymptomen, maar de patiënt overleed later aan complicaties van de oorspronkelijke wond. Twee patiënten die daarna met cannabisextract werden behandeld, zijn echter volledig genezen.
Gerelateerd artikel
Andere voorbeelden uit de geschiedenis
O’Shaughnessy vertelt ook over twee andere artsen die in ziekenhuizen in Calcutta met succes tetanus behandelen met cannabisextract. De één was een zekere Dr. O’Brien die vijf van de zeven patiënten heeft geholpen bij hun herstel. De ander was een Dr. Bain, die drie patiënten heeft behandeld, waarbij hij er twee heeft kunnen redden, maar er één is overleden. Ook beschrijft O’Shaughnessy een patiënt van zijn neef, ook een dokter, die met succes is behandeld en volledig is hersteld.
Aan de hand van de publicatie van O’Shaughnessy en latere vergelijkbare publicaties van andere auteurs groeide het cannabisextract uit tot een veel voorkomende behandeling van tetanus in Europa en de VS, met wisselende resultaten. In een artikel uit 1845 van Dr. James Ingles uit Halifax, Engeland, werd gesproken over enige verlichting van ernstige tetanussymptomen na het toedienen van cannabis. De patiënt overleed echter in een later stadium.
Een ander artikel van Dr. Isaac Hiester of Reading, Pennsylvania, dat in 1846 is gepubliceerd in het New England Journal of Medicine beschrijft de succesvolle, 2 weken durende behandeling van een 16-jarige man met acute symptomen van tetanus.
Een Bulgaarse arts, Basilus Beron, was zo overtuigd van de werkzaamheid van het cannabisextract tegen tetanus dat hij in een belangrijke dissertatie uit 1852 schreef dat “na bijna alle bekende anti-tetanus middelen zonder resultaat te hebben gebruikt, was de patiënt ….. na het gebruik van Indiase hennep volledig genezen”.
Cannabis en het autonome zenuwstelsel
Er is weinig modern onderzoek gedaan naar cannabis als behandeling van spierspasticiteit en de gerelateerde tetanussymptomen. Wel bestaan er verschillende onderzoeken naar het vermogen van cannabis om een disfunctie van het autonome (ook wel sympathieke of perifere) zenuwstelsel te behandelen.
Cannabis is effectief gebleken bij het verminderen van spierspasticiteit ten gevolge van multiple sclerose (MS) en de ziekte van Huntington (HD), die ziektes beiden van invloed zijn op de motorneuronen Een van de belangrijkste remmende neurotransmitters die geblokkeerd worden door het tetanospasmine neurotoxine is γ-aminoboterzuur (GABA), dat ook een rol speelt bij zowel MS als HD.
Gerelateerd artikel
Verlaagd GABA-niveau en spierspasmen
Klinische onderzoeken hebben aangetoond dat bij behandeling met gabapentine, een geneesmiddel dat de niveaus van GABA in het centrale zenuwstelsel verhoogt, de spierspasticiteit bij MS-patiënten aanzienlijk afnam. Bij HD, een degeneratieve hersenaandoening waarbij de controle over de motoriek steeds verder afneemt, bleken de GABA-niveaus aanzienlijk te zijn veranderd en gedaald. Aangezien tetanusspasmen worden veroorzaakt door remming van GABA, lijkt het erop dat er daarmee samenhangende processen aan het werk zijn.
Verschillende studies wijzen uit dat de CB1-receptorantagonist THCV zorgt voor een verhoging van de GABA-niveaus, net als CBD, en dat de niet-specifieke antagonist CBD zorgt voor een verhoging van de GABA-niveaus. Vreemd genoeg wijzen onderzoeken er ook op dat THC, een niet-specifieke agonist, de GABA-niveaus verlaagt. Het lijkt er echter op dat dit effect in bepaalde omstandigheden omkeerbaar is.
Cannabis en grampositieve bacteriën
Cannabis staat erom bekend dat het met succes verschillende soorten grampositieve bacteriën vernietigt, waaronder Bacillus subtilis en Staphylococcus aureus(de bacterie die MRSA veroorzaakt). Ook Tetanus is een grampositieve bacterie, hoewel het erop lijkt dat er geen onderzoek bestaat naar de werking van cannabinoïdes op C. tetani zelf.
Het is bekend dat THC en CBD allebei effectieve grampositieve bacteriedodende middelen zijn. Recent onderzoek heeft aangetoond dat de cannabinoïden CBN, CBG en CBC ook een krachtige antibacteriële werking hebben tegen MRSA.
Is er plaats voor cannabis binnen de moderne tetanusbehandeling?
Aangezien tetanus wereldwijd snel aan het verdwijnen is en er steeds meer vaccins beschikbaar komen, is het belang van cannabis voor de behandeling van de ziekte duidelijk van minder belang dan in het verleden, toen er nog geen vaccins en geen effectieve medicijnen bestonden.
Toch speelt de ziekte nog steeds een belangrijke rol op wereldniveau en aangezien er in een groot aantal landen die nog steeds met tetanus te maken hebben, ook veel cannabis wordt geproduceerd, kan het voordelen hebben om verder onderzoek te doen naar het gebruik van cannabis als een potentieel goedkope methode om de symptomen te beheersen.
- Disclaimer:Dit artikel kan niet ter vervanging worden gebruikt voor professioneel medisch advies, een diagnose of behandeling. Neem altijd contact op met uw arts of andere bevoegde deskundigen. Stel het vragen van medisch advies niet uit en negeer medisch advies niet naar aanleiding van wat u heeft gelezen op deze website.
