De schattingen over het aantal doden dat aan cannabis wordt toegeschreven lopen gigantisch uiteen. Ze variëren van nul tot de belachelijke bewering van 30.000 per jaar. Dit stond in 2003 in een grotendeels weerlegde editorial van het British Medical Journal. Wij onderzoeken hier de claims van de media en de wetenschap erachter (of het gebrek hieraan).
Een populaire mening is dat cannabis voor geen enkel overlijdensgeval verantwoordelijk is in de hele geschiedenis van de mensheid, maar dat is niet helemaal waar. Uiteindelijk hangt het er helemaal af van tot hoever je de oorzaak wilt herleiden. Niemand heeft een overdosis aan THC genomen, maar sommige wetenschappers zeggen wel dat cannabisgebruik het aantal zelfmoorden kan verhogen die gerelateerd zijn aan depressie. Als je hierover nadenkt, zijn cannabisgerelateerde overlijdensgevallen best een omstreden onderzoeksthema.
“Jaarlijks sterven er 30.000 mensen door cannabis”
Een van de beruchtste voorbeelden van anticannabispropaganda is de bewering van het Britse roddelblad Daily Mail dat ”jaarlijks 30.000 mensen door cannabis sterven”, gebaseerd op de hierboven genoemde editorialbrief in het British Medical Journal (BMJ).
De meeste gewone kranten berichtten ook sensatiebelust over de brief. Maar zij schreven tenminste meestal goed op wat de wetenschapper echt over zijn stelling zei, namelijk dat jaarlijks 30.000 mensen door cannabis ”zouden kunnen sterven”.
Als we de bewering wat beter bekijken, wordt het overduidelijk waar het bewijs uit de bron tekortschiet. In de brief werd het langetermijnrisico van regelmatig cannabis roken gelijkgesteld met dat van het roken van sigaretten. Op grond van deze aanname schatte de schrijver dat het evenveel doden zou veroorzaken.
Als we even snel tientallen bestaande onderzoeken bekijken, blijken de risico’s van tabak op geen enkele manier vergelijkbaar met die van cannabis te zijn. Sterker nog, een onderzoek uit 2012 suggereert dat de longfunctie van iemand die langdurig cannabis rookt, zelfs licht verbeterd kan zijn vergeleken met die van een tabaksroker en zelfs van een niet-roker.
Dodelijke doses THC zijn bijna onmogelijk
Er wordt telkens weer aangetoond dat je van cannabis geen dodelijke overdosis kunt nemen. In tegenstelling tot heroïne, alcohol, cocaïne, vele andere drugs (en ook veel medicijnen op recept!) gaat een mens dus niet dood aan het gebruiken van te veel cannabis. Er kan geen gemiddelde dodelijke dosis THC voor mensen worden vastgesteld, want er zijn geen helemaal dodelijke slachtoffers geregistreerd.
In de jaren ’70 werd een onderzoek gedaan naar THC. Doseringen van meer dan 3g/kg aan THC die oraal werden toegediend, waren niet genoeg om de meeste honden en apen te doden. Hoewel sommige dieren al bij 1 gr/kg stierven, gebeurde dit maar in een paar gevallen. Het was niet voldoende om een gemiddelde letale dosis (LD50) op te baseren, want daarvoor moet ten minste 50% van een bepaalde populatie sterven.
Ter vergelijking: van de meeste ‘eet-icijnen’ met cannabis (‘medibles’) die tegenwoordig in de VS verkrijgbaar zijn, schat men dat ze tussen 15 en 50 mg per dosis bevatten, hoewel sommige producten met een hoog gehalte tot wel 200 mg kunnen bevatten.
Een volwassene van zestig kilo zou 180 gram pure THC moeten innemen om een dosis van 3.000 mg/kg te bereiken. Het is bovendien zeer onwaarschijnlijk dat hij hieraan zou sterven, al is dit bij mensen niet uitgebreid getest. Volgens een andere schatting zou een mens voor een dodelijk effect binnen veertien minuten 680 kg cannabis moeten roken.
Zou intraveneuze THC dodelijk kunnen zijn?
Het was niet mogelijk om bij honden en apen een LD50 vast te stellen voor oraal toegediende THC. Maar intraveneus toegediende THC leverde een heel ander resultaat op. Na een injectie met 92 mg/kg THC bleven alle apen leven en herstelden ze binnen vier dagen van de bijwerkingen. Bij een injectie met 128 mg/kg THC stierven echter alle apen binnen dertig minuten, op een na, die bezweek binnen drie uur.
Het is bij mensen mogelijk om THC intraveneus toe te dienen, al wordt dit bij recreatief gebruik niet gedaan. Het wordt momenteel ook niet bij behandelingen met medicinale cannabis gedaan. In verschillende landen wordt onderzoek gedaan naar de werkzaamheid van intracranieel toegediende THC. Maar al zouden de technieken verbeteren en zou geïnjecteerde THC overal verkrijgbaar zijn, dan nog zou het waarschijnlijk maar een klein deel van al het cannabisgebruik uitmaken.
Als THC bij een mens in dezelfde dosis als bij een aap dodelijk zou zijn, zou iemand van zestig kilo voor een dodelijke dosis 7,68 kilo pure THC moeten injecteren. Bovendien zou je verwachten dat een mens een hogere dosis nodig heeft dan een aap om te overlijden.
De dodelijke dosis van andere gangbare verdovende middelen
Alcohol, cocaïne en heroïne kunnen allemaal dodelijk zijn na één overdosis, wat blijkbaar onmogelijk is bij cannabis. Hoewel het zelden voorkomt, zijn er gevallen bekend van mensen die in een slok zoveel alcohol consumeerden dat ze een fatale vergiftiging kregen. De dodelijke dosis alcohol is 5 – 8 g/kg en men denkt dat een alcoholpromillage in het bloed van 0,4 of meer voor ongeveer de helft van de mensen dodelijk is.
Bij iemand die gevoelig is, kan slechts 50 mg cocaïne al een fatale overdosis veroorzaken, wat met gemak in één lijntje kan worden opgesnoven. Voor de gemiddelde volwassene die cocaïne niet gewend is, wordt de dodelijke dosis echter op 1,2 g geschat. Bij heroïne wordt de dodelijke dosis op 200 – 500 mg geschat voor iemand die het niet gewend is, maar een gewoontegebruiker kan zonder schadelijke gevolgen maximaal 1,8 g verdragen.
Gerelateerd artikel
Plotselinge onverklaarbare dood toegeschreven aan giftigheid cannabis
Ondanks dat het schijnbaar onmogelijk is om door roken of orale consumptie een dodelijke dosis cannabis te krijgen, wordt precies het tegenovergestelde beweerd. In 2004 berichtten de Britse media uitgebreid over een man van 36 uit Wales, Lee Maisey, die door cannabisgebruik was overleden. Maisey overleed plotseling op 23 augustus 2003 en men zei dat hij tijdens ongeveer elf jaar daarvoor gemiddeld zes joints per dag had gerookt.
Michael Howells, de lijkschouwer van Pembrokeshire die de autopsie uitvoerde, stelde ‘onwillige doodslag’ vast, omdat Maisey ten tijde van zijn dood een illegale activiteit uitvoerde. Men kwam tot deze conclusie door het toxicologierapport, waaruit bleek dat Maisey een aanzienlijk gehalte cannabis in zijn bloed had.
Dr. Philip Guy, docent verslavingsleer aan de universiteit van Hull, deed zijn duit in het zakje en beweerde dat een gebruiker ”meer kans heeft om te overlijden” als hij cannabis inneemt dat wanneer hij het rookt. Dr. John Henry, professor in de toxicologie aan Imperial College, zei zelfs: “Ik heb zoiets nog nooit eerder meegemaakt. Dit weerlegt het argument dat niemand kan overlijden door cannabis”.
De weerlegging
Het Zwitserse federale ministerie voor gezondheidszorg verzocht dr. Rudolf Brenneisen, professor van de vakgroep voor klinisch onderzoek aan de universiteit van Bern, echter om de uitkomst van de autopsie te beoordelen. Dr. Brenneisen gaf te kennen dat de toxicologische gegevens twijfelachtig waren en het oordeel onrechtmatig was.
In de toxicologische analyse, die was uitgevoerd door het Britse laboratorium Forensic Alliance, werd geconcludeerd dat het bloed van Lee Maisey 130 ng/ml THC-COOH bevatte. Dit is een metaboliet van THC. THC werd zelf niet aangetroffen vanwege technische problemen. Men beschouwt deze hoeveelheid THC-COOH in het bloed als gemiddeld en een zware gebruiker heeft vaak een gehalte THC-COOH van 500 ng/ml en meer in zijn bloed.
Cannabis krijgt de schuld van zelfmoorden door depressie
Sommige mensen vinden dat cannabis indirect verantwoordelijk is voor verschillende sterfgevallen. In 2007 pleegde James Taylor zelfmoord door zichzelf op te hangen. Hij was een 31-jarige langdurige cannabisgebruiker die een aantal jaar nadat hij de drug regelmatig begon te gebruiken, depressief werd. Cannabis kreeg hier de schuld van.
Naar verluidt rookte Guy Summers (17 jaar) zes maanden cannabis toen zijn gedrag onherroepelijk veranderde. Hij veranderde van extravert en sociaal naar teruggetrokken en paranoïde. Zijn huisarts constateerde dat hij een cannabispsychose had en hij stopte onmiddellijk met het gebruik van cannabis. Een jaar later (ook in 2007) pleegde hij zelfmoord.
Bij een korte zoektocht op internet komen tientallen vergelijkbare artikelen naar boven die zelfmoord toeschrijven aan cannabisgebruik. De zwakke plekken in het bewijs zijn echter overduidelijk. Cannabisgebruik draagt op zijn hoogst bij aan deze ongetwijfeld tragische sterfgevallen. Er is nog geen oorzakelijk verband tussen cannabis en psychiatrische aandoeningen aangetoond. Ook is het onmogelijk vast te stellen in hoeverre cannabis het besluit van deze mensen om zelfmoord te plegen heeft beïnvloed.
Cannabis krijgt te vaak de schuld van zelfmoord
Blijkbaar neemt cannabis een bijzondere plaats in bij de beeldvorming bij het publiek en de media. Als een depressieve alcoholverslaafde zelfmoord zou plegen, zou alcohol niet als de verantwoordelijke worden aangewezen, tenzij de doodsoorzaak echt alcoholvergiftiging zou zijn. Dit geldt ook voor andere drugs en medicijnen op recept die vaak misbruikt worden.
De suggestie dat cannabis meer dan andere drugs ernstige psychische aandoeningen kan veroorzaken die leiden tot zelfmoord, is onjuist en een veel te eenvoudige voorstelling van de enorm ingewikkelde factoren die tot zo’n aandoening leiden.
Het is nooit aangetoond dat cannabis ervoor zorgt dat iemand krankzinnig wordt die verder gezond is. Er zijn aanwijzingen dat bij iemand die er vatbaar voor is, cannabisgebruik vooraf kan gaan aan de openbaring van een onderliggende aandoening. Maar een direct oorzakelijk verband is nooit wetenschappelijk bewezen. Er zijn daarentegen alleen correlaties vastgesteld.
Zelfmoordgedachten en cannabisgebruik
In verschillende onderzoeken is een relatie tussen zelfmoordgedachten en cannabisgebruik gesuggereerd. In een onderzoek bij tweelingen uit 2004, dat aan JAMA Psychology werd voorgelegd, werd geconcludeerd dat bij een tweeling die cannabis gebruikt, de kans op zelfmoordgedachten 2,5 tot 2,9 keer hoger is en dat een tweeling die voor hun zeventiende verjaardag met cannabisgebruik begint, meer kans heeft om vervolgens een zelfmoordpoging te doen.
In een Zweeds longitudinaal onderzoek, dat 33 jaar in beslag nam en in 2009 werd gepubliceerd, werd echter geconcludeerd dat het “onwaarschijnlijk is dat cannabisgebruik grote invloed heeft op de kans op een geslaagde zelfmoordpoging, hetzij rechtstreeks of als gevolg van psychische problemen die cannabisgebruik heeft veroorzaakt”.
Onze kennis van ernstige psychische aandoeningen staat nog steeds in de kinderschoenen. Daarom lijkt het enorm oppervlakkig en veel te gemakkelijk om alleen cannabis de schuld voor zelfmoord in de schoenen te schuiven.
Waarom krijgt alleen cannabis de schuld, als er een mix van drugs bij betrokken is?
Ralph Hamilton was een Engelsman die omkwam toen hij precies in de baan van een naderende bus ging rijden. Er werd ontdekt dat hij voor zijn dood cannabis had gebruikt en dat hij een regelmatige gebruiker was. Maar de stelling dat de cannabis ervoor zorgde dat hij zozeer onder invloed was dat hij “bijna in coma” leek, lijkt niet helemaal geloofwaardig.
Als we even doorzoeken, levert dat al snel een mogelijk heel belangrijk feit op, dat in het oorspronkelijke artikel in de Daily Telegraph was weggelaten. De man was ten tijde van zijn dood namelijk eigenlijk onder invloed van een “cocktail” van ecstasy, alcohol en cannabis en in het rapport van de lijkschouwer werd het gehalte ecstasy in zijn bloed “aanzienlijk” genoemd.
Een ander artikel in de Telegraph (Lijkschouwer schrijft dood toe aan ‘giftige cannabis’ ) is vergelijkbaar. De 17-jarige Hadrian Gardner overleed plotseling in 2008, toen hij vanaf zijn werk naar een afspraak met zijn vader ging. De autopsie toonde ”geen aanwijzingen voor recent drugsgebruik”. Maar dr. Sally Hales, de lijkschouwer, stelde vast dat Gardner was overleden aan een hartontsteking, die het beste kon worden verklaard door “een geschiedenis van cannabis-, amfetamine- en cocaïnegebruik”.
Cannabis en hartinfarct
Cannabis wordt in verschillende onderzoeken gelinkt aan een myocardinfarct, ook wel een hartinfarct genoemd. In een onderzoek dat werd gepubliceerd in Circulation, het tijdschrift van de Amerikaanse Hartstichting, kwamen de schrijvers tot de conclusie dat in de zestig minuten na het gebruik van cannabis het risico op een acuut hartinfarct 4,8 keer zo hoog was.
In het zeven jaar durende onderzoek werden 3882 overlevenden van een hartinfarct gedocumenteerd. Van hen hadden er 124 cannabis gerookt in het jaar voordat de symptomen begonnen. Hoewel de cannabisrokers gemiddeld jonger waren dan de niet-rokers, was de kans dat ze overgewicht hadden en sigaretten rookten groter. Dit zijn twee factoren die aanzienlijke invloed op de gezondheid van hart en bloedvaten hebben.
Uit een ander onderzoek bleek dat onder mensen die een acuut hartinfarct hadden overleefd en cannabis rookten, het sterftepercentage tijdens een achttien jaar durend vervolgonderzoek hoger was. Deze waarneming bleek echter statistisch gezien onbeduidend. Deze onderzoeken tonen niet aan dat cannabis bij een verder gezond persoon de directe oorzaak van een hartaanval is. Ze geven juist weer dat cannabisgebruik heel soms een hartaanval veroorzaakt bij iemand uit een risicogroep.
Gerelateerd artikel
Cannabis en sterfgevallen door autorijden
Er zijn aanwijzingen dat cannabisgebruik een automobilist enigszins kan beperken, hoewel het onderzoek ernaar absoluut niet eenduidig is.
Het tegenargument is dat de opkomst van cannabislegalisering over het algemeen resulteert in een afname van doden in het verkeer. Vooral in de groep van 25- tot 34-jarigen neemt cannabisgebruik toe en neemt alcoholgebruik af. In de VS zijn verkeersongevallen de belangrijkste doodsoorzaak voor deze leeftijdsgroep.
Uit een onderzoek dat in 2011 in Denver in Colorado werd gedaan, bleek dat sinds in verschillende staten in de VS wetgeving over medicinale cannabis was ingevoerd, het aantal verkeersdoden met gemiddeld 9% was afgenomen en de verkoop van bier met 5%. Bij mensen tussen de 20 en 29 jaar is dit het populairste alcoholische drankje.
Wordt de kans op overlijden tijdens het autorijden groter door cannabis?
Uit een Nederlands onderzoek uit 2001 bleek dat hoewel het gebruik van alcohol en benzodiazepinen de kans op letsel in het verkeer verhoogde, dit niet gold voor cannabisgebruik. Uit een Australisch onderzoek bleek dat de kans op schuld van de bestuurder door de consumptie van alcohol werd verhoogd, maar dat dit bij de consumptie van cannabis niet het geval was. In dit onderzoek bleek ook dat een automobilist die cannabis gebruikt minder snel een ongeluk veroorzaakt vergeleken met een niet-gebruikende automobilist. Dit verschil was statistisch gezien echter onbeduidend.
Er zijn echter verschillende onderzoeken met tegenstrijdige conclusies gepubliceerd. Eén onderzoek in het bijzonder is het oneens met de stelling dat een automobilist die cannabis gebruikt minder kans op schuld heeft dan een automobilist die alcohol of niets gebruikt. De schrijver gaat ervan uit dat als THC zelf direct gemeten wordt, in plaats van de inactieve metabolieten, een automobilist drie tot zeven keer meer risico loopt om een verkeersongeval te veroorzaken. De THC-metaboliet werd in andere onderzoeken wel onderzocht, maar hieruit blijkt geen beperking.
Herhaalde officiële weigeringen om de veiligheid van cannabis te erkennen
In augustus 2013 beweerde het National Institute on Drug Abuse (Nationaal instituut voor drugsmisbruik – NIDA) dat cannabis niet minder giftig is dan alcohol. Deze bewering werd gedaan in een e-mail aan Politifact. Dit is een bekende organisatie die feiten natrekt en die deze bewering bekendmaakte. Politifact ging op dat moment na of een eerdere stelling van het Marijuana Policy Project (Marihuanabeleidsproject – MPP) klopte, namelijk dat cannabis minder schadelijk is dan alcohol.
In de e-mail stond dat “de bewering dat marihuana minder giftig is dan alcohol niet kan worden bewezen, aangezien elke stof voor een bepaald persoon zijn
eigen unieke reeks risico’s en gevolgen heeft”. Op grond van de enorme hoeveelheid aan bewijs dat alcohol inderdaad schadelijker is dan cannabis, bepaalde Politifact uiteindelijk dat de bewering van MPP ”grotendeels waar” was
Gerelateerd artikel
Doodsoorzaak: de geur van cannabis?
Sommige Amerikaanse burgerrechtenactivisten zeggen dat er meer cannabisgerelateerde overlijdensgevallen zijn als direct gevolg van ingrijpen door de politie dan door een andere oorzaak. Het overlijden van Philando Castile haalde de Amerikaanse krantenkoppen toen een politieagent de man in zijn auto doodschoot voor de ogen van zijn 5-jarige dochtertje. Nadat de agent de geur van cannabis in zijn auto rook, bestempelde hij hem als een onverantwoordelijke vader. Hiermee verdedigde de politieagent zijn actie.
Deze gebeurtenissen staan helaas niet op zichzelf. Er zijn veel meer personen die zijn overleden door toedoen van politieagenten voor lichte, cannabisgerelateerde overtredingen. In februari 2017 werd Chad Robertson van achteren neergeschoten toen hij wegliep van een standaard fouillering. In juli 2012 is Chavis Carter achterin een politieauto overleden nadat hij gearresteerd was voor het bezit van een kleine hoeveelheid cannabis. De politie zegt dat hij zichzelf had neergeschoten met een pistool dat ze niet hadden opgemerkt, terwijl hij geboeid op de achterbank zat.
En dan heb je nog al die mensen die een levenslange gevangenisstraf uitzitten voor cannabisgerelateerde misdaden. Uiteindelijk zullen de meeste van hen de gevangenisstraf niet overleven. Je zou ze makkelijker kunnen toewijzen aan cannabisgerelateerde overlijdensgevallen die de schuld zijn van de politie, dan ze direct aan cannabis te wijten. Deze cijfers worden meestal niet meegenomen als onderzoekers het hebben over cannabisgerelateerde overlijdensgevallen. Maar het zijn wel aanzienlijke aantallen.
Cannabis is veel veiliger dan andere drugs
Het is aangetoond dat zwaar alcoholgebruik de kans op dood door een directe (alcoholvergiftiging) en indirecte oorzaak (levercirrose, hart- en vaatziekten, beroerte) aanzienlijk verhoogt. Uit onderzoek blijkt ook dat de algehele levensverwachting van een zware alcoholgebruiker aanzienlijk korter is.
Cocaïne en heroïne kunnen door een overdosis ook direct de dood veroorzaken. Langdurig gebruik van cocaïne kan ook hart- en vaatziekten, ademhalingsziekten, toevallen, hersenbloedingen en beroertes veroorzaken. Daarnaast wordt illegaal en onveilig cocaïne- en heroïnegebruik in verband gebracht met verschillende andere gezondheidsrisico’s, die vaak te maken hebben met het gebruik van spullen die niet steriel zijn.
Alleen dit al maakt de substanties hierboven veel dodelijker dan cannabis. De media hebben geprobeerd om alle gevallen op te sporen waarin cannabis, hoe indirect ook, als oorzaak zou kunnen worden aangemerkt. Als de drie substanties hierboven op dezelfde manier tot in detail zouden worden onderzocht, dan zou het aantal doden dat losjes met deze substanties in verband kan worden gebracht gigantisch hoog zijn. Veel hoger dan het handjevol dat met cannabis in verband wordt gebracht.
Gerelateerd artikel
Hoe dodelijk is cannabis?
Het is onwaarschijnlijk dat cannabisgebruik zelfs maar indirect het risico op sterfte aanzienlijk vergroot. Bij rijden onder invloed kan de kans op een ongeval groter zijn, afhankelijk van hoe bedwelmd iemand is, maar dit idee is omstreden. Als iemand vatbaar is voor een onderliggende psychiatrische aandoening, kan cannabisgebruik suïcidale gedachten opwekken. Het is echter niet aangetoond dat het percentage geslaagde zelfmoordpogingen hierdoor aanmerkelijk is toegenomen.
Het lijkt er dus op dat logica hier wint. Cannabis kan niet rechtstreeks voor welk sterfgeval ook verantwoordelijk worden gehouden. Hoewel het bij sommige sterfgevallen een rol kan spelen, is het nooit de enige factor die de dood veroorzaakt. Als in de toekomst het gebruik van cannabis toeneemt en regelmatige gebruikers in langetermijnonderzoeken ouder worden, zal er nieuw bewijs over de dodelijkheid van cannabis aan het licht komen. Het is echter zeer onwaarschijnlijk dat het risico ook maar in de buurt komt van dat van alcohol, tabak of de verschillende andere populaire drugs.
Als we een soort waren die van nature geen drugs gebruikt, dan zou misschien de stelling kunnen standhouden dat elke drug verboden moet worden die de sterftekans, hoe klein ook, zou kunnen verhogen. Maar dat zijn we niet. Men schat dat ongeveer 30% van de wereldbevolking gebruikt tabak en tot 50% consumeert regelmatig alcohol. In dit geval lijkt de enige juiste aanpak om de bevolking verdovende middelen te geven die zo veilig mogelijk zijn.
- Disclaimer:Dit artikel kan niet ter vervanging worden gebruikt voor professioneel medisch advies, een diagnose of behandeling. Neem altijd contact op met uw arts of andere bevoegde deskundigen. Stel het vragen van medisch advies niet uit en negeer medisch advies niet naar aanleiding van wat u heeft gelezen op deze website.
