Hoewel de vroege geschiedenis van hennepgebruik in de loop der tijd grotendeels verloren is gegaan, vinden we soms nog toevallige sporen: in oude medische teksten, archeologische opgravingen of zelfs een volksliedje of gedicht dat de tijd bijna intact heeft doorstaan. We bekijken hier enkele van de mooiste en best bewaarde voorbeelden uit de geschiedenis!
In veel gevallen tonen deze gedichten en liedjes hoe belangrijk hennep voor onze voorouders was. Bovendien bieden ze ons een directe kijk op het historische gebruik van en de sociaal-religieuze standpunten over hennep, waardoor we ons een veel diepgaander beeld van het verleden kunnen vormen! Laten we een paar voorbeelden bekijken.
‘A Midsummer Night’s Dream’ (1595) – William Shakespeare
William Shakespeare, de grote Engelse toneelschrijver uit de tijd van koningin Elizabeth I (1558-1603), verwijst in zijn werk meerdere keren naar hennep. Het is interessant dat de meeste van zijn verwijzingen een nogal negatieve bijklank hebben. In A Midsummer Night’s Dream (‘Een midzomernachtdroom’):
‘What hempen homespuns have we swaggering here,
So near the cradle of the fairy queen?’
Met hempen homespuns (‘thuisgesponnen hennep’) worden hier primitieve boeren bedoeld, die niet in aanwezigheid van de koningin behoren te zijn. In Henry V benadrukt hij vervolgens het verband tussen hennep en de galg:
‘Let gallows gape for dog, let man go free,
And let not hemp his windpipe suffocate.’
In Henry IV, deel 2 wordt dit verband opnieuw gelegd wanneer Mistress Quickly Falstaff een ‘hennepzaadje’ noemt – in de straattaal ten tijde van Elizabeth werd hiermee naar het schijnt iemand bedoeld die voor de galg was voorbestemd! Sterker nog, een ander gezegde uit die tijd was ‘the hemp is growing for you’ (‘de hennep wordt voor je geteeld’), waarmee werd bedoeld dat de aangesprokene het risico liep op dood door ophanging als hij zich zo bleef gedragen.
Er is ook archeologisch bewijs dat suggereert dat Shakespeare zelf cannabis rookte, hoewel de meningenover de juistheid van het bewijs verdeeld zijn. In 2001 werden in het huis van Shakespeare in Stratford-Upon-Avon verschillende pijpen gevonden met oude sporen van verbrande stoffen. Uit de tests bleek dat cocaïne en nicotine zeker aanwezig waren, maar het bewijs voor cannabinoïderesten was minder duidelijk.
Als de dichter een cannabisliefhebber was, dan was hij zeker veel discreter dan de volgende dichter op het lijstje…
‘The Praise of Hemp-Seed’ (1620) – John Taylor
Deze zeventiende-eeuwse Engelse dichter was een tijdgenoot en mogelijk een goede vriend van William Shakespeare en dit specifieke gedicht is echt opvallend omdat het een van de vroegste bekende gedrukte vermeldingen van Shakespeare’s dood bevat. In het gedicht wordt zelfs ingegaan op hoe dichters als Shakespeare letterlijk afhankelijk waren van hennep om hun kunst te creëren, aangezien het in die tijd de belangrijkste bron van papiervezels was.
We gaan er hier niet te diep op in, want we hebben dit unieke gedicht al uitgebreid besproken in een tweedelige post, die je hier en hier kunt vinden. Hier is het deel waarin Shakespeare genoemd wordt:
‘In Paper, many a Poet now survives
Or else their lines had perish’d with their lives.
…
Spencer, and Shakespeare did in Art excell,
Sir Edward Dyer, Greene, Nash, Daniel,
…
Forgetfulnesse their workes would over run,
But that in Paper they immortally
Doe live in spight of Death, and cannot dye.’
In dit gedicht wordt de liefde voor de hennepplant zelfs zo ongegeneerd en vurig onder woorden gebracht, dat het elk hedendaags activisme qua passie en weerklank naar de kroon steekt. Het is zeker compleet anders dan de terughoudendheid van Shakespeare, maar zelfs in dit gedicht blijft het onduidelijk of cannabis zowel recreatief als voor de industrie werd gebruikt. De dichter zegt dat hennep ‘genot’ kan brengen, maar ook dat:
‘Apothecaries were not worth a pin,
If Hempseed did not bring their commings in;
…
Ellixers, simples, compounds, distillations,
Gums in abundance, brought from foraigne nations.’
Taylor merkt hier op dat de handel in en import van exotische buitenlandse goederen, zoals medicijnen, mogelijk werden gemaakt door schepen gemaakt van hennep. Je zou toch denken dat als men al cannabistincturen, hasj etc. als geneesmiddelen importeerde, de dichter zou genieten van de ironie en duidelijk zijn punt zou maken!
Gerelateerd artikel
‘The Hemp – A Virginia Legend’ (1916) – Stephen Vincent Benét
Dit gedicht uit het begin van de twintigste eeuw wordt voorgesteld als een hervertelling van een volkslegende, maar is mogelijk volledig aan de fantasie van de dichter ontsproten. Volgens het gedicht verkracht en vermoordt een piraat (‘Captain Hawke’) de dochter van een machtige landeigenaar (‘Sir Henry’), die vervolgens begint aan een langdurig plan om wraak te nemen. Het gedicht draait om het motief dat door de piraat wordt herhaald: ‘the hemp that shall hang me is not grown’ (‘De hennep waarmee ik wordt opgehangen is nog niet geteeld’), terwijl hij zijn verkrachtings- en rooftocht voortzet.
Hierna volgt een lange beschrijving van het zaaien, telen en oogsten van een ‘voodoo’-oogst van hennep op een plantage in Virginia. Een opvallend fragment:
‘And where the furrows rent the ground,
He sowed the seed of hemp around.
And the blacks shrink back and are sore afraid
At the furrows five that rib the glade,
And the voodoo work of the master’s spade.’
Onze ‘held’ (vergeet niet dat hij waarschijnlijk een slavenhouder is) komt uiteindelijk tegenover de piraat te staan en doodt hem met een speciaal gemaakt henneptouw. Het gedicht eindigt met:
‘But down by the marsh where the fever breeds,
Only the water chuckles and pleads;
For the hemp clings fast to a dead man’s throat,
And blind Fate gathers back her seeds.’
Zoals we zien sluit dit hele gedicht zeer nauw aan bij het idee uit de zestiende eeuw dat ‘de hennep voor je geteeld wordt’. Bovendien gaat het verband tussen hennep en de dood hier verder dan de eenvoudige associatie met de galg: het verband lijkt abstract, duister en ietwat bovennatuurlijk.
‘Song of the Orphan’ – volksliedje, Oekraïne
“…And
what is that to me, if I am still young, if
I am still an orphan?
As the soaking hemp rots in the water, so lives
an orphan in this world.”
Dit treurige lied stamt uit het Oekraïne van voor de twintigste eeuw en werd verzameld door de grote Hongaarse componist Béla Bartók. In het lied wordt het leven als wees vergeleken met hennep die langzaam wegrot in een poel met stilstaand water. Dit lijkt zwaarmoedig, maar het proces levert fijne, sterke vezels op, dus wellicht is de boodschap van het lied positiever dan het op het eerste gezicht lijkt.
Opmerkelijk is dat Oekraïense boerenmeisjes traditioneel een liefdesspreuk uitvoerden waarin ze ‘deden alsof ze hennepzaden plantten en voorspelden met wie elk van hen zou trouwen’. Deze spreuk lijkt opvallend veel op de spreuk die Robert Burns heeft beschreven in zijn Halloween. De Oekraïense versie werd niet uitgevoerd op de avond voor Allerheiligen, maar op 30 november. Dit is de dag van sint Andreas, die toevallig ook de beschermheilige van Schotland is!
De hoeveelheid gedeelde rituelen en folklore door de eeuwen heen in Europa is intrigerend. Bekijk het uitstekende werk Cannabis: Evolution and Ethnobotany van R.C. Clarke voor meer informatie over henneptradities.
‘Halloween’ (1785) – Robert Burns
Robert Burns, de nationale dichter van Schotland, is dankzij zijn wereldberoemde bijdragen, zoals ‘Auld Lang Syne’ (‘Vervlogen tijden’), onsterfelijk geworden in de volksgeschiedenis. In een van zijn minder bekende gedichten vinden we echter enkele verrassende contemporaine details over hoe hennep werd gebruikt.
In het gedicht ‘Halloween’ (1785) beschrijft Burns op hilarische wijze de volksspreuken, -rituelen en -spelletjes van een groep jonge boerenknechten op de avond voorafgaand aan Allerheiligen in Schotland in de achttiende eeuw. Verbazingwekkend genoeg speelt hennepzaad een belangrijke rol in een door hem beschreven traditionele liefdesspreuk:
‘Hemp-seed I saw thee,
An’ her that is to be my lass
Come after me, an’ draw thee
As fast this night.’
‘Hemp-seed, I sow you,
And she that is to be my woman,
Follow me, and reap the hemp,
As fast as I sow.’
Helaas wordt de sceptische jongeman die het ritueel probeert uit te voeren, bij toeval gevolgd door een varken uit het dorp. Dronken en beïnvloedbaar als hij is, ziet hij het varken aan voor een oudere vrouw uit de buurt en denkt dat zijn poging een iets ander resultaat heeft opgeleverd dan hij had gehoopt! Hier is een voortreffelijke voordracht van het gedicht, uitgevoerd op een Halloweenbijeenkomst in Schotland.
‘A Lament on the Evanescence of Life’ (660–733) – Yamanoue no Okura, Japan
Japan heeft een lange geschiedenis van hennepgebruik en een rijke poëzietraditie. Japanse poëzie kan zeer overdrachtelijk zijn en het interpreteren van de beoogde betekenis vormt het onderwerp van hooggewaardeerd intellectueel debat. Hier volgt een fragment uit het hierboven genoemde gedicht, waarin, zoals de naam aangeeft, de kortheid van het leven en de nabijheid van ouderdom en de dood weemoedig worden overwogen.
“who, as fine young men will do…
placed on red horses
saddles fashioned of striped hemp,
climbed onto their steeds,
and rode gaily here and there?”
In een ander gedicht, Dialogue Between Poverty and Destination, waarvan men denkt dat het een aantal jaar later is geschreven, treurt de dichter: ‘But I’m cold all the same. I pull over me/My bedding of coarse hemp’ (‘Maar toch heb ik het koud. Ik trek over me heen/Mijn beddengoed van ruwe hennep’). Dit gedicht en vele andere Japanse hennepgedichten ademen een gevoel van lichte existentiële wanhoop. In de dertiende eeuw schreef de dichter Fujiwara no Tekei:
“When we parted
dewdrops fell down on my sleeves
of pure white hemp–
your coldness harsh as the hue
of the piercing autumn wind”
Opnieuw stuiten we op associaties met droefheid, verlies, fundamentele verandering: de vreugde en warmte van de zomer zijn vernietigd door de doordringende kou van de herfst en liefde is vervangen door eenzaamheid. Hennep, een eenjarige plant die elk jaar afsterft en weer geboren wordt, heeft in de loop der duizenden jaren ongetwijfeld vele denkers geholpen bij hun overpeinzingen over leven en dood, overvloed en gebrek en liefde en verlies. De oogsttijd heeft natuurlijk overvloed en vreugde, maar is ook de voorbode van de koude dood van de winter.
Een andere associatie die herhaaldelijk opduikt in de Japanse traditie is die tussen hennep en ‘puurheid’, waarbij vaak de witachtige kleur van de ongeverfde stof wordt benadrukt.
Eveneens in de dertiende eeuw schreef de militair leider H?j? Yasutoki de intrigerende regels: ‘In deze wereld zijn geen hennepsporen over; Alleen bijvoet groeit zoals het wil’ (‘In this world no traces of hemp are left; Only mugworts grow as they please’). ‘mugworts’ (‘bijvoet’) verwijst hier naar onbetrouwbare samenzweerders, terwijl ‘hemp’ verwijst naar eerlijke, moreel ‘pure’ mensen. Dankzij de cyclische aard van de geschiedenis zouden deze woorden natuurlijk een zeer treffende beschrijving van onze huidige situatie kunnen zijn.
Op basis van deze uiteenlopende voorbeelden kunnen we veronderstellen dat hennep vele dingen heeft betekend voor vele mensen gedurende de duizenden jaren die zijn verstreken sinds we de plant voor het eerst tegenkwamen, en dat hoewel de plant traditioneel vele nuttige toepassingen had, zijn belang vaak veel verder ging dan het alledaagse. Nu uiteenlopende culturen en tradities over de hele wereld een voor een vernietigd worden, is het van fundamenteel belang om de verslagen over de geschiedenis op zoveel mogelijk manieren te bewaren.
Als je een traditioneel volksliedje of gedicht over hennep uit jouw land kent, laat het ons dan weten door een berichtje achter te laten!
The famous Danish author Hans Christian Andersen wrote a poem about hemp. It’s a tale about the life of a hemp plant. It’s not translated into many languages. There is a translation into French called ‘Le chanvre’. I also have a translation in Dutch, made by a friend of me.