Cannabis wordt al duizenden jaren door mensen gebruikt, het is dus niet verwonderlijk dat sommigen geloven in de co-evolutie van de twee. De wijze waarop cannabis het menselijk brein beïnvloedt, kan inderdaad een rol hebben gespeeld in de hersenefficiëntie en daarmee de structuur van de hele maatschappij.
Sinds de tegencultuur in de jaren zestig uitbarstte, hangt een kleine, maar vasthoudende stroming de theorie aan dat het gebruik van entheogene drugs de evoluerende mens hielp bij het ontwikkelen van sociale concepten, zoals rituelen, taal en muziek. Sommigen geloven daardoor dat het gebruik van psychoactieve drugs de loop van de menselijke evolutie wezenlijk heeft veranderd en onze bliksemsnelle opgang naar mondiale dominantie heeft gesteund.
Hielpen hallucinogene paddenstoelen de menselijke evolutie?
Dit onderwerp fascineert cultureel antropologen al heel lang en velen hebben lange verhandelingen over het onderwerp geschreven. Terrence McKenna poneerde in zijn boek Food of the Gods de stelling dat hallucinogene paddenstoelen met oude nomadische herdersgemeenschappen co-evolueerden.
Hij dacht dat deze gemeenschappen scherper zicht tijdens de jacht kregen en meer in vervoering raakten bij sociale rituelen (mogelijk met inbegrip van vruchtbaarheidsrituelen), waardoor de populatie sterker en groter werd.
Terwijl deze oude nomadische herders de voordelen genoten van de hallucinogene paddenstoelen die doorgaans in de mest van vee groeien, waarborgden ze op hun beurt door teelt en bescherming het voortbestaan van de paddenstoelen en maakten ze positieve selectie van toekomstige, voor mensen nuttige mutaties mogelijk.
Tegelijkertijd waren de voordelen voor de oude jagers-verzamelaars zo groot dat volgende generaties mensen voordeel hadden als ze nog beter op de psychologische effecten van de drug konden reageren.
Uiteindelijk leidde deze positieve selectie van wederzijds voordelige eigenschappen bij beide soorten tot een langdurige co-evolutie. Doordat vee steeds belangrijker werd, was een constante voorraad mest en dus een overvloedige voorraad paddenstoelen verzekerd, wat het moeilijk maakt om te bepalen of paddenstoelen slechts incidenteel gebruikt werden of dat het gebruik voor deze opkomende culturen juist heel belangrijk was. Maar zelfs als een soort over het geheel genomen minder belangrijk was, zou deze relatie een voorbeeld van co-evolutie met drie soorten kunnen vormen.
Co-evolutie tussen cannabis en mensen
Net als paddenstoelen had cannabis de vroege gemeenschappen die de plant als eerste tegenkwamen, wat misschien al 27.000 jaar geleden gebeurd kan zijn, verschillende voordelen te bieden. De plant leverde niet alleen vezels en zaden, maar toonde ook al snel zijn bruikbaarheid voor de vroege geneeskunde en het is zeer waarschijnlijk dat de psychoactieve effecten ervan al heel vroeg in religieuze gebruiken werden toegepast, hoewel men denkt dat het eerste directe bewijs van cannabis als geneeskundig middel van 2700 jaar geleden stamt.
Het is aangetoond dat sociaal gebruik van cannabis relaties tussen mensen versterkt en het gevoel van cohesie en vertrouwen vergroot.
Cannabinoïdereceptoren bevinden zich in veel hersendelen en ondersteunen een groot aantal functies, van fundamentele beweging tot taalbegrip en emotioneel besef. Hoewel men denkt dat een groot deel van de snelle evolutie van het menselijk brein circa 60.000 jaar geleden tijdens de grote sprong voorwaarts in het laat-paleolithicum heeft plaatsgevonden, vonden in de laatste 10.000 jaar een groot deel van de “fijnafstemming” van het taalvermogen en verschillende fundamentele veranderingen in de structuur van de neocortex en het cerebellum plaats.
Evolutie van de hersenen tijdens het postglaciale holoceen
Interessant genoeg was dit ook rond de tijd dat de mens overging op agrarische gemeenschappen en mogelijk werden in die tijd de hersenen 10% kleiner. Deze verkleining wijst niet zozeer op een achteruitgang van de menselijke intelligentie, maar suggereert wellicht dat de hersenen efficiënter werden of minder energie nodig hadden door de relatieve rust van gevestigde gemeenschappen. Wat de oorzaak ook mag zijn, deze vermindering en herstructurering markeerden een belangrijke verschuiving in de ontwikkeling van de menselijke samenleving.
Tijdens het holoceen (vanaf ongeveer 11.700 jaar geleden tot het heden) werd in vergelijking met onze onmiddellijke voorouders het menselijke cerebellum groter en de hersenschors kleiner. Tussen het cerebellum en de neocortex bestaan veel onderlinge verbanden en het cerebellum is zeer belangrijk voor allerlei functies, van fundamentele motorische vaardigheden tot hoogontwikkelde cognitieve vermogens.
Men denkt dat de grotere omvang van het cerebellum de moderne mens mogelijk helpt bij de verwerking van steeds ingewikkeldere culturele en visuele prikkels. Veelbetekenend is dat het cerebellum als zeer belangrijk wordt beschouwd voor de waardering van muziek van de moderne mens en ook voor ons gebruik van rituelen, de toename van de complexiteit van ons gedrag en ons vermogen om hulpmiddelen te gebruiken.
Het belang van muziek voor de ontwikkeling van de samenleving
Het verband tussen de ontwikkeling van ons muzikale gevoel en cannabis is mogelijk essentieel voor ons algemene begrip van hoe onze geest door de drug is gevormd. Sterker nog, je zou kunnen stellen dat muziek een centrale plaats in de evolutie van het menselijk bewustzijn inneemt.
Muziek verbindt en wordt daarom ook veel gebruikt om bij luisteraars een emotionele reactie op te wekken, zoals kerkmuziek om religieuze devotie en ontzag voor het heilige te stimuleren, oorlogsliederen om de vijand angst aan te jagen en een gevoel van solidariteit en gedeelde kracht op te wekken en romantische muziek om opwinding en de intensiteit van seksuele gemeenschap te vergroten.
Uit onderzoek is gebleken dat de sociale invloed van muziek en de ervaring van de luisteraar door consumptie van cannabis kan worden veranderd, en het sociale verband tussen cannabis en muzikale genres als jazz en reggae is natuurlijk algemeen bekend.
The brain’s normal response to music is itself complicated. Het cerebellum herkent en “geniet” van de onderliggende timing of het ritme en de frontale kwabben reageren op de taal van de liedteksten. In de temporale kwabben zet de primaire auditieve cortex golflengtes om in onze perceptie van toon, terwijl de amygdala zeer emotioneel reageert en zorgt dat bekende melodieën worden onthouden. De reactie op muziek openbaart zich ook in de occipitale en de pariëtale kwabben, zodat elke kwab van de hersenschors op zijn eigen unieke manier, mogelijk afhankelijk van de muzieksoort, wordt geactiveerd.
Hoe cannabis de perceptie van muziek verandert
Het effect van cannabis op de menselijke beleving van muziek is zo ingewikkeld, dat het moeilijk is om de aard ervan precies vast te stellen. Uit eerder onderzoek is echter gebleken dat de evolutie van meer gespecialiseerde cannabinoïdesignaleringssytemen de synaptische verbindingen tussen het cerebellum en de verschillende delen van de hersenschors heeft versterkt. Onder invloed van cannabis reageren alle delen van de hersenen die worden beïnvloed bij het luisteren naar muziek op een andere manier.
Men heeft aangetoond dat cannabisgebruik het besef van tijd verandert door de “interne klok” van het cerebellum te versnellen, waardoor iemand een gevoel van “uitgerekte” of verlengde tijd krijgt. Bij het luisteren naar muziek kan dit het besef van en de waardering voor een ingewikkelde structuur vergroten.
De versterkte waarneming van lagere frequenties draagt bij aan de volheid van het waargenomen geluid en verbetert het timbre van de eigen stem, een effect dat in de auditieve cortex plaatsvindt. Cannabisgebruik verhoogt de activiteit in de frontale kwabben, wat het begrip van en de reactie op liedteksten kan vergroten. Verhoogde activiteit in de pariëtale kwabben kan de aandacht en concentratie verbeteren.
Onze kennis van de evolutionaire processen die tot onze huidige zeer complexe bestaanstoestand hebben geleid, is op zijn best fragmentarisch te noemen. Voor een opkomende samenleving zou het waarschijnlijk voordelig zijn om genen te selecteren die nuttig zijn voor een grotere waardering van muziek, aangezien het voor communicatie en sociale interactie in het algemeen heel belangrijk is om muziek te kunnen verwerken.
Op dezelfde manier zouden we waarschijnlijk cannabissoorten kiezen die onze waardering voor muziek vergroten. In de afgelopen 10.000 jaar is de snelheid waarmee beide soorten nieuwe genen hebben aangemaakt opmerkelijk hoog geweest. Met de selectie van wederzijds voordelige eigenschappen tot gevolg, en het is redelijk om te denken dat deze co-evolutie nog lang zal voortduren.
