Zelfmedicatie met cannabis wordt steeds populairder bij patiënten met Parkinson. De veelvuldigheid van zelfmedicatie is eigenlijk de inspiratie voor wetenschappelijk onderzoek. Toch kwamen sommige studies met tegenstrijdige resultaten. Over het algemeen melden veel patiënten verlichting van verschillende symptomen na het gebruik van medicinale cannabis.
De ziekte van Parkinson is een neurodegeneratieve aandoening die het centrale zenuwstelsel aantast. Dit gebeurt door de dopamineproducerende cellen te vernietigen in een gebied van de hersenen dat bekend staat als de substantia nigra. De motorische functies gaan als eerste achteruit, en naarmate de ziekte vordert, kan er ook cognitieve achteruitgang, dementie en depressie optreden.
Verhalen van mensen die cannabis gebruikten als zelfmedicatie vormden de inspiratie voor wetenschappelijk onderzoek naar het gebruik van cannabinoïden voor de behandeling van de ziekte van Parkinson. Veel patiënten hadden cannabisolie gebruikt om de symptomen van de ziekte onder controle te houden. Toen de wetenschappelijke gemeenschap dit hoorde, werd er meer onderzoek gedaan naar de effecten van THC en CBD op de symptomen van Parkinson.
Wat is de ziekte van Parkinson?
Een van de belangrijkste symptomen van de ziekte van Parkinson is de achteruitgang van motorische functies. Deze achteruitgang kan in drie symptomen worden gegroepeerd: het onvrijwillig trillen van lichaamsdelen (trillingen), langzame bewegingen en stijve spieren. Trillingen zijn de meest zichtbare en bekendste van de motorische symptomen, maar patiënten kunnen aan vele andere specifieke motorische symptomen lijden. Deze verschillen van persoon tot persoon.
Naast de motorische symptomen brengt de ziekte van Parkinson ook neuropsychiatrische symptomen met zich mee, zoals de achteruitgang van bepaalde cognitieve functies, stemmingsstoornissen of gedragsstoornissen. Deze stoornissen uiten zich vooral als problemen met concentratie, het geheugen, taal en visuospatiële vaardigheden. De geleidelijke achteruitgang van dit cognitieve vermogen kan op lange termijn leiden tot een veel ernstigere vorm van dementie.
Sinds de jaren ’70 doet de wetenschappelijke gemeenschap, naar aanleiding van frequente verslagen van patiënten die aan zelfmedicatie doen, onderzoek naar cannabinoïden bij de behandeling van de ziekte van Parkinson. De frequentie van patiëntenverslagen geven aan dat er recent nieuwe inspanningen worden gedaan op dit gebied. Ondanks dat is er nog steeds relatief weinig onderzoek naar dit onderwerp.
1. Cannabis is mogelijk antidyskinetisch
Dyskinesie is een veelvoorkomend symptoom van de ziekte van Parkinson. De term verwijst naar onvrijwillige bewegingen van de spieren. Mogelijke symptomen zijn ongecontroleerde zenuwtrekkingen of trillingen en uiteindelijk extreem trage (of zelfs geen) bewegingen.
Bij patiënten met Parkinson die voor een langere tijd behandeld worden met Levodopa (een natuurlijk voorkomende voorloper van dopamine, die de dopaminespiegel in de hersenen verhoogt) kan er een specifieke vorm van dyskinesie voorkomen die door Levodopa wordt veroorzaakt. Deze vorm kan chorea (“dansende” bewegingen van de voeten en handen), dystonie (aanhoudende spiersamentrekkingen die leiden tot een verdraaide, abnormale houding), ballisme, myoclonus of een combinatie van deze symptomen veroorzaken.
De cannabinoïdereceptoren van het centrale zenuwstelsel zitten dicht op elkaar in een gebied van de substantia nigra dat de pars reticula heet. Dit gebied is fundamenteel betrokken bij de dopaminesignalering naar het striatum van de basale ganglia. Het gebied van de basale ganglia is vooral verantwoordelijk voor het regelen van vrijwillige motorische activiteit. Cannabinoïdereceptoren zijn ook in groten getale aanwezig in de basale ganglia zelf. Daarom wordt er gedacht dat de natuurlijke overdracht van endocannabinoïden een rol speelt bij deze fundamentele en gerelateerde processen.
Verschillende onderzoeken hebben aangetoond dat het agoniseren van de cannabinoïdereceptoren door exogene cannabinoïden toe te dienen, kan helpen om door Levodopa veroorzaakte dyskinesie en andere motorische moeilijkheden bij patiënten met Parkinson te verminderen. In een onderzoek uit 2002 op niet-menselijke primaten werd de conclusie getrokken dat dit inderdaad het geval is, net als uit een onderzoek uit 2007 op ratten waarbij de synthetische agonist WIN 55,212-2 werd gebruikt.
Toch zijn onderzoeken op mensen tot nu toe ontoereikend gebleken. Een kleinschalig klinisch onderzoek met zeventien personen dat in 2004 in het VK werd uitgevoerd, wees uit dat er geen objectieve of subjectieve verbetering van dyskinesie optrad (die door Levodopa werd veroorzaakt). Een waarnemingsstudie uit 2014 met tweeëntwintig patiënten wees daarentegen uit dat de trillingen, de stijfheid en de bradykinesie (langzame bewegingen) verbeterden.
2. Cannabis voor anti-apoptose
Abnormale apoptose van dopamine producerende neuronen in de pars compacta (het andere belangrijke onderdeel van de substantia nigra) wordt gezien als het primaire mechanisme van de ziekte van Parkinson. We weten niet hoe dit fenomeen precies ontstaat, maar er is al meerdere malen aangetoond dat behandelingen met dopaminereceptoragonisten positieve effecten hebben. Ze vangen namelijk het verlies van neuronen op door de overgebleven neuronen stimuleren om extra dopamine aan te maken.
We weten dat het endocannabinoïdesysteem een belangrijke rol speelt bij het reguleren van de natuurlijke processen van apoptose. Dit is een vorm van gecontroleerde celdood die fundamenteel is bij de normale metabolische processen. In sommige gevallen bleken cannabinoïden apoptose te veroorzaken (zoals bij verschillende soorten kanker), maar er is ook bewijs dat aantoont dat ze een beschermend effect kunnen hebben en bij bepaalde ziektes buitensporige apoptose kunnen verminderen.
Er wordt verondersteld dat de ziekte van Parkinson mogelijk optreedt vanwege de aanwezigheid van een stof met de naam oxidopamine, die een iets andere structuur heeft dan dopamine. Oxidopamine bevat namelijk ook een hydroxylgroep (-OH). Dankzij de structurele gelijkenis kan de stof via de dopamineheropnametransporter naar de pars compacta worden vervoerd, waarna de stof systematisch de dopaminerge (dopamine producerende) neuronen vernietigt.
Een onderzoek dat in 2005 werd gepubliceerd wees uit dat de injectie van oxidopamine in de hersenen van muizen leidde tot een sterke verlaging van de dopaminespiegel, en dat het toedienen van delta-9-THC, CBD en de niet-selectieve synthetische cannabinoïde HU-210 een permanent neuroprotectief effect had.
Het feit dat CBD dit effect had, toont aan dat het mechanisme afhangt van de CB2-receptoren (aangezien CBD een verwaarloosbare affiniteit voor de CB1-receptor had). Zij brengen de ontstekingsremmende effecten van de stoffen over en beschermen cellen tegen overmatige apoptose.
3. Cannabis als slaapmiddel
Patiënten met de ziekte van Parkinson hebben vaak slaapproblemen. Dit kan een negatief effect op het immuunsysteem hebben. Bovendien kan dit het vermogen van de patiënt verminderen om te vechten tegen de vordering van de ziekte. De ziekte komt meestal voor bij oudere mensen, die vaak last hebben van slapeloosheid, ook al hebben ze geen Parkinson.
Sterker nog, de slapeloosheid waar patiënten met de ziekte van Parkinson aan lijden, verschilt vaak van typische leeftijdsgebonden slapeloosheid. Patiënten met Parkinson hebben meestal geen moeite om in slaap te vallen, maar wel om de hele nacht door te slapen en om weer in slaap te vallen als ze wakker worden. Sommige patiënten zeggen dat ze meer nachtmerries en zeer levendige dromen hebben. Sommigen zijn overdag ook ontzettend slaperig.
Het is algemeen bekend dat cannabis je slaperig maakt. Het wordt al sinds de oudheid in verschillende culturen om die reden gebruikt. Daarnaast is slapeloosheid een van de belangrijkste symptomen van cannabisontwenning bij afhankelijke gebruikers. Er wordt gedacht dat zowel delta-9-THC als CBD een rol spelen bij het regelen van de slaap. Er wordt vooral van CBD gedacht dat het slaapverwekkend werkt, terwijl men denkt dat delta-9-THC residuele sedatie veroorzaakt (zoals slaperigheid wanneer de patiënt wakker wordt). Hoewel dit effect van THC een nadeel kan zijn voor patiënten die overdag heel slaperig zijn, kan het patiënten met een verstoorde nachtrust wel helpen om weer in slaap te vallen.
4. Cannabis heeft antidepressieve eigenschappen
Meer dan 50% van de patiënten met Parkinson vertoont symptomen van depressie. Dit kan de vordering van de ziekte op verschillende manieren negatief beïnvloeden . Er wordt gedacht dat genetica een rol spelen in de kans dat mensen met Parkinson met een depressie te maken krijgen. Polymorfismen van het CNR1-gen (dat codeert voor de expressie van de CB1-receptoren) spelen mogelijk een essentiële rol.
Een onderzoek dat in 2005 in Nature werd gepubliceerd, toonde aan dat mensen met een specifiek polymorfisme (dat bestaat uit twee allelen met een lange keten in het CNR1-gen) minder snel een depressie ontwikkelen als symptoom van de ziekte van Parkinson. Er werd ook vermeld dat depressie vaker voorkwam bij patiënten met een akinetische vorm van Parkinson (stijfheid en bewegingsverlies) dan bij patiënten die last hebben van trillingen of een gemengde vorm van Parkinson hebben.
Daarnaast hebben verschillende onderzoeken aangetoond dat depressie vaak gepaard gaat met veranderingen in het endogene gehalte aan cannabinoïden zoals anandamide en 2-AG in de prefrontale cortex. Dit is een gebied dat sterk betrokken is bij het reguleren van de stemming en het nemen van beslissingen.
Er moet meer onderzoek gedaan worden om de precieze relatie tussen Parkinson, CNR1-expressie en depressie vast te stellen. Maar het manipuleren van het endocannabinoïdesysteem heeft zeker het therapeutische potentieel om de symptomen van depressie bij mensen met Parkinson te verminderen.
5. Cannabis voor pijnbestrijding
Er is pas vrij recent ontdekt dat pijn een symptoom kan zijn van Parkinson. Hoewel musculoskeletale pijn de meestvoorkomende vorm is en in 40-90% van de gevallen voorkomt, werd dit nooit eerder op een eenduidige manier aan de ziekte gelinkt. Toch is deze pijn vaak zo ernstig dat hij de andere symptomen vaak overschaduwt. Op lange termijn kan dit zelfs psychologische gevolgen hebben, zoals depressie en angststoornissen.
Pijn kan een direct gevolg van de motorische stoornissen zijn, zoals pijn als gevolg van langdurige spierstijfheid of zelfs pijn die gerelateerd is aan dystonie, postuurproblemen en in zeldzamere gevallen ook pijn die rechtstreeks uit het cervicale gebied komt.
Bij dit onderzoek uit 2012, dat in het Europese Journal of Pain werd gepubliceerd, slaagden wetenschappers erin om 12 verschillende genen die met pijn in het algemeen te maken hadden te onderzoeken bij een groep van 229 parkinsonpatiënten. De onderzoekers ontdekten toen dat deze genen op een herkenbare manier op pijn reageerden. FAAH in het bijzonder werd geassocieerd met parkinsongerelateerde pijn. Dit is interessant, omdat FAAH een enzym is dat endogene cannabinoïden metaboliseert, waaronder anandamide.
De onderzoekers raadden vervolgonderzoek aan om de potentiële behandeling op basis van de individuele eigenschappen van de genetica van de patiënten te optimaliseren.
Het enige wat de moderne wetenschap over dit onderwerp kan bevestigen, is dat er meer onderzoek nodig is naar de behandeling van Parkinson met cannabinoïden. De meeste preklinische onderzoeken suggereren dat cannabis potentieel heeft en tonen aan dat het nodig is om meer onderzoek te doen naar dit onderwerp.
- Disclaimer:Dit artikel kan niet ter vervanging worden gebruikt voor professioneel medisch advies, een diagnose of behandeling. Neem altijd contact op met uw arts of andere bevoegde deskundigen. Stel het vragen van medisch advies niet uit en negeer medisch advies niet naar aanleiding van wat u heeft gelezen op deze website.