Myalgische encefalopathie (ME) is een ingewikkelde en controversiële aandoening die wordt gekenmerkt door chronische symptomen van vermoeidheid zonder duidelijke oorzaak, die niet verdwijnen door rust. Hoewel er zeer weinig onderzoek is gedaan naar het potentieel van cannabis bij ME, hebben talloze patiënten aangegeven zich er beter door te voelen.
Wat is ME?
Myalgische encefalopathie (ME) heeft diverse namen gehad sinds het tientallen jaren geleden voor het eerst werd beschreven: myalgische encefalomyelitis, chronischevermoeidheidssyndroom (CVS), chronisch Epstein-Barrvirus (omdat werd gedacht dat de aandoening werd veroorzaakt door het Epstein-Barrvirus), postviraal vermoeidheidssyndroom en systemische-inspanningsintolerantieziekte.

Naast gevoelens van intense, voortdurende lichamelijke en mentale vermoeidheid en post-exertionele (na inspanning) malaise, kunnen mensen met ME ook last hebben van hoofdpijn, spier- en gewrichtspijn, een zere keel, spijsverteringsstoornissen, gezwollen lymfeklieren, een verminderde geheugenfunctie en concentratie, en depressie. De hevigheid van de symptomen verschilt per persoon en in sommige gevallen wordt de kwaliteit van het leven van de patiënt er aanzienlijk door verminderd.
Fysiologisch gezien wordt ME sterk in verband gebracht met een ontsteking van de hersenen en het ruggenmerg. Dit is terug te zien in de term ‘encefalomyelitis’, al wordt deze term geleidelijk aan vervangen door ‘encefalopathie’ om een algemene stoornis van het centraal zenuwstelsel aan te geven. Uit een onderzoek uit 2014 bleek dat patiënten met ME/CVS tekenen van ontstekingen in bepaalde hersengebieden vertoonden die 45-199% hoger waren dan bij de gezonde controlegroep.
Wat is de oorzaak van ME?
De onderliggende oorzaak van ME is nog steeds niet bekend. De algemene opvatting luidt dat het gaat om een combinatie van genetische, omgevings-, infectie- en psychologische factoren.
De mogelijkheid dat een virale infectie een rol speelt is nog niet uitgesloten. Het lijkt er echter wel op dat de eerdere opvatting dat het Epstein-Barrvirus (waarvan bekend is dat het mononucleosis of klierkoorts veroorzaakt) de onderliggende oorzaak was, onjuist is. Dit virus is namelijk niet aanwezig in alle patiënten met deze aandoening (inmiddels wordt de chronische vermoeidheid die wordt veroorzaakt door het virus specifiek Epstein-Barr-chronische-vermoeidheid genoemd). Bovendien schijnt chronische stress (die zes maanden of langer aanhoudt) een grote rol te spelen.
Het zijn voornamelijk vrouwen die aan ME lijden. Ook schijnt de aandoening in de VS iets vaker voor te komen onder indianen en Afro-Amerikanen dan onder blanke Amerikanen. Het lijkt erop dat genetica een rol spelen bij de ontwikkeling van ME. Onderzoeken onder families hebben namelijk aangetoond dat bloedverwanten van ME-patiënten een verhoogd risico lopen om de ziekte te krijgen.
Heeft cannabis een gunstig effect op de symptomen van ME?
Hoewel er geen onderzoeken of clinical trials blijken te zijn die specifiek onderzoek doen naar het vermogen van cannabis om symptomen van ME te verbeteren, zijn er talloze patiënten in de VS die aangeven subjectieve verlichting van de symptomen te ervaren.

Patiënten melden vooral verbetering op het gebied van slaapstoornissen en niet-verkwikkende slaap, gewrichts- en spierpijn, depressie en emotionele onevenwichtigheid. Sommige patiënten geven ook aan dat het gebruik van cannabis het primaire vermoeidheidssymptoom daadwerkelijk vermindert. Hierbij werd vaak vermeld dat desativa-dominante soorten effectiever zijn dan de indica-dominante soorten.
Nogmaals, hoewel er geen specifiek onderzoek is gedaan naar het vermogen van cannabis om de symptomen van ME te verlichten, zijn er talloze onderzoeken gedaan naar symptomen die kenmerkend zijn voor, maar niet uitsluitend horen bij deze aandoening. Het gaat dan om symptomen zoals slaapstoornissen, chronische pijn, een verstoorde energieregulering, een verstoord immuunsysteem en cognitieve en emotionele stoornissen.
Welke ME-symptomen worden het meest verbeterd door cannabis?
1. Slaap
Er is vrij veel bewijs dat cannabis een slecht slaappatroon kan verbeteren. Verschillende onderzoeken hebben aangetoond dat de remslaap afneemt, maar de diepe slaap toeneemt bij gebruik van cannabis. Hierdoor kan de algemene mate van verkwikking groter zijn bij de patiënt.
2. Pijn
Het is ook bekend dat chronische pijn afneemt door gebruik van cannabis. Het is aangetoond dat dit helpt bij zowel neuropatische pijn (veroorzaakt door letsel of een stoornis aan de zenuw zelf) als nociceptieve pijn (veroorzaakt door een andere factor dan letsel aan de zenuw zelf, zoals een wond of ontsteking in het omliggende weefsel).
3. Depressie
De potentiële rol die cannabinoïden kunnen spelen bij de behandeling van een depressie en cognitieve stoornissen is controversieel. Maar er zijn onderzoeken die duiden op een mogelijk positief effect bij bepaalde patiënten. Dit positieve effect zou dan afhankelijk zijn van de dosis, regelmaat en geschiedenis van het gebruik, en van genetische en omgevingsfactoren.

Er wordt verondersteld dat een lage dosis van cannabinoïdereceptoragonisten, zoals THC, een gunstige invloed op een depressie heeft, en een hoge dosis een matige invloed. Daarnaast is aangetoond dat het geheugen verbetert bij toediening van rimonabant. Dit is een synthetische CB1-receptorantagonist die vorig jaar wegens ernstige veiligheidsproblemen niet langer als medicijn voor gewichtsverlies op de markt mocht worden gebracht.
Relatie tussen ME en fibromyalgie
DME en het fibromyalgiesyndroom (FMS) komen vaak naast elkaar voor en ze hebben veel gedeelde symptomen. Hierdoor wordt vaak gedacht dat het één en dezelfde ziekte is die zich bij iedere patiënt enigszins anders kan manifesteren. 50 tot 70% van patiënten die gediagnostiseerd worden met FMS voldoen ook aan de criteria voor ME.
Het vermoeden bestaat dat het verschil in diagnose ontstaat doordat artsen de symptomen van hun patiënten scharen onder ofwel een stoornis van de spieren en gewrichten (FMS), ofwel het immuunsysteem en dan met een externe (bijv. virale) of een auto-immune oorzaak (ME/CVS).

FMS is een aandoening die wordt gekenmerkt door chronische pijn in bepaalde gebieden van het lichaam en een verhoogde gevoeligheid voor aanraking en druk. Patiënten ervaren vaak ook chronische vermoeidheid, spier- en gewrichtspijn, cognitieve stoornissen, slaapstoornissen en depressies. Als de twee aandoeningen één en dezelfde aandoening zijn, kan gezegd worden dat FMS het subtype is waarbij pijn het primaire symptoom is, en dat vermoeidheid het primaire symptoom is van het subtype dat momenteel bekend staat als ME of CVS.
Hoewel er een tekort is aan onderzoeken specifiek naar ME en cannabis, is er wel veel onderzoek gedaan naar FMS en cannabis. In veel van deze onderzoeken werd aangetoond dat cannabis kan leiden tot een aanzienlijke subjectieve verlichting van verschillende symptomen, waaronder spier- en gewrichtspijn, spijsverteringsstoornissen en slaapstoornissen.
Het endocannabinoïdesysteem en ME
Er zijn een aantal onderzoeken uitgevoerd naar de rol van het endocannabinoïdesysteem (ECS) in de ontwikkeling en progressie van ME. Daarnaast zijn er verschillende onderzoeken gedaan naar de rol ervan bij stress en algemene vermoeidheid, en postvirale-vermoeidheidsaandoeningen. Er is ook relatief veel onderzoek gedaan naar het ECS en verwante aandoeningen zoals FMS, chronische stress en multiple sclerose (waarbij chronische vermoeidheid ook een van de primaire symptomen is, en wat in vele opzichten vergelijkbaar is met ME).
De gemeenschappelijke oorzaak van ME en chronische stress lijkt ontsteking in de hersenen en het weefsel van het centrale en perifere zenuwstelsel te zijn. Hoewel ontsteking over het algemeen niet als een symptoom van FMS wordt gezien, kan dit standpunt wel eens gaan veranderen.
Er is steeds meer bewijs dat aantoont dat het tegenovergestelde mogelijk waar is en dat ontsteking van de fascie (het bindweefselvlies dat de spieren en organen in het lichaam omsluit en bedekt) mogelijk een belangrijke rol speelt bij FMS. De onderliggende oorzaak van multiple sclerose is ontsteking en afbraak van de myelineschede die de neuronen van de hersenen en het centraal zenuwstelsel omhult.
Het is duidelijk vastgesteld dat het ECS een fundamentele rol speelt in het optreden en behandelen van ontstekingen. Daarnaast is de relatie tussen het ECS en FMS ook algemeen bekend. Ook raakt men steeds meer doordrongen van het feit dat chronische stress een belangrijke oorzaak is van ontstekingen in het centrale en perifere zenuwstelsel.
Onderzoek naar ontstekingen, het immuunsysteem en ME
In een belangrijk onderzoek uit 2012 werd het effect van inspanning op genexpressie bij MS– en ME-patiënten onderzocht en vergeleken met gezonde controlegroepen. Uit dit onderzoek bleek dat ME-patiënten een verhoogd gehalte hebben aan genen die betrokken zijn bij de expressie van metaboliet-detecterende en adrenerge receptoren. Bij MS-patiënten waren slechts bepaalde adrenerge receptoren toegenomen.

Een van de adrenerge receptoren die was toegenomen bij ME-patiënten was de TRPV1-receptor. Deze receptor maakt strikt genomen geen deel uit van het endocannabinoïdesysteem, maar er is wel meerdere malen aangetoond dat de biologische mechanismen ervan mogelijk worden beïnvloed door ECS-gerelateerde activiteit. Het is bovendien bekend dat de endogene cannabinoïde anandamide deze kan activeren.
Het verband tussen anandamide, de TRPV-1-receptor en spiervermoeidheid verdient het om nader te worden onderzocht. Interessant genoeg blijkt uit een onderzoek uit 2010 naar de mogelijke voordelen van regelmatige consumptie van chocola rijk aan cacao en polyfenolen bij CVS-patiënten, dat de symptomen bij de ‘cacao-groep’ over de hele linie waren verbeterd ten opzichte van de controlegroep.
Cacao bevat ook anandamide. Men denkt dat het werkingsmechanisme van chocola (bezorgen van subjectieve gevoelens van geluk en ontspanning) wordt beïnvloed via de TRPV-1-receptor.
Kan CBD-olie helpen bij ME?
Het gebruik van CBD-olie is juist heel belangrijk voor veel patiënten, omdat niet ieder land een medicinalecannabisprogramma heeft. Maar in de meeste landen is de verkoop van CBD-olie wel toegestaan. Ook hier zijn er geen specifieke onderzoeken naar CBD bij ME gepubliceerd. Maar het is het zeker waard om uit te zoeken of CBD bepaalde symptomen kan verlichten.
Wij zien een paar veelbelovende resultaten waaruit blijkt dat CBD kan helpen bij veel aspecten van vermoeidheid. Het kan patiënten helpen om:
- Beter uit te rusten door angst te verminderen, sneller in slaap te vallen en langer te slapen
- pijn en angst (die bij chronische pijn komt kijken) te verlichten
- ziekte en ontstekingen (die net als pijn vaak bij chronische vermoeidheid komen kijken) te voorkomen of verminderen, dankzij het feit dat CBD een sterker immuunsysteem stimuleert
Bovendien zijn er interessante verslagen van CBD bij chronische vermoeidheid, die aantonen waarom het zo belangrijk is dat er meer onderzoek naar moet worden gedaan. Neem dit voorbeeld van een jongen in Norfolk die gewoonweg aan het bed gekluisterd was vanwege ernstige chronische vermoeidheid. Hij kon niet normaal functioneren. Hij was al acht jaar niet naar school geweest. Zijn lichaam groeide niet zoals het zou moeten en zijn haar groeide zelfs helemaal niet meer. Maar toen zijn moeder hem dagelijks druppels cannabidiol (CBD) begon te geven, herstelde hij wonderwel.
Er moet duidelijk nog veel gebeuren voordat we een volledig inzicht hebben in het verband tussen het endocannabinoïdesysteem en aandoeningen zoals ME. Wel staat vast dat het ECS een essentiële rol speelt bij dergelijke aandoeningen.
- Disclaimer:Dit artikel kan niet ter vervanging worden gebruikt voor professioneel medisch advies, een diagnose of behandeling. Neem altijd contact op met uw arts of andere bevoegde deskundigen. Stel het vragen van medisch advies niet uit en negeer medisch advies niet naar aanleiding van wat u heeft gelezen op deze website.